İncir, XIX. Yüzyıl öncesinde üretiminde ülke içi kapalı bir ticari sitem içinde pazarlanmakta idi.
Uzun yıllar İstanbul ve Anadolu’nun ihtiyacını karşılamak için üretilen incir, her dönemde ekonomik değerini korumuştur. Fakat incirin uluslar arası bir ticari tarım ürünü haline gelmesi XIX. Yüzyıla rast gelmektedir.
ADÜ Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Dr.Aysun Sarıbey Haykıran XIX: “Yüzyılın İlk Yarısında Aydın'da Yönetim”, adlı araştırmasında:
“Aydın Güzelhisarı’nda topraklar ya sahipleri tarafından doğrudan veya ortakçılık yoluyla, nadiren de kira şeklinde işletilmekteydi. Üretim denildiğinde ilk sırayı zirai üretim almakta olup çoğunlukla üzüm, incir, zeytin, bağ ve bahçe mahsulleri yetiştirilmiştir. Burada üretilen zeytinyağının bir bölümünün sabun yapımında kullanıldığı, sabun üretiminin iç tüketime yönelik olmayıp İstanbul’a gönderildiği görülmektedir. Sanayi bitkileri üretimi ön planda olup ticari amaçlarla büyük oranda pamuk üretimi yapılmaktaydı. Hububat üretiminde ise temel gıda maddesi buğdaydan daha çok arpa üretimine önem verildiği görülmektedir. Bu gelirler dışında tarım, ortakçılık, gayrimenkul kiralarını da hesaba katmak gerekir” bilgilerini vermektedir.
Üretilen kuru incir iç piyasada tüketildiği gibi XIX. yüzyılın ikinci yarısından sonra bir ihracat metaı haline gelmiştir.
Sayın Prof.Dr. Tuncer Baykara ise İzmir Şehri ve İzmir Tarihi, adlı eserinde,
“1847 yılında kuru meyvelerin İzmir’de ihracat oranı yüzde 22,85 miktarı ise 16 bin 869 Kg.la birinci sıradadır.1857 yılında kuru meyvelerin İzmir’de ihracatı ikinci sırada yer almaktadır.1861 yılında incirin tek başına ihracattaki yüzdesi yüzde 6,32’dir.1881 yılında incir, İzmir ihracatında 4. sıradadır.1891 yılında ihracattaki yüzdesi 9,27’dir ve üçüncü sıradadır. 1900 yılında incirin ihracattaki yüzdesi yüzde 10,72’dir. 1904 yılında incirin ihracattaki yüzdesi yüzde 11,01 ve miktarı ise 12 milyon 809 bin 977 kg ile üçüncü sıradadır. 1911 yılında incirin İzmir’de ihracattaki yüzdesi yüzde 10,96’dır ve üçüncü sıradadır. Türkiye ihracatındaki yüzdesi 3,30 ile 9. sıradadır” demektedir.
Sayın Prof. Dr. Sabri Yetkin incirin dış satımı ile ilgili olarak da: “19. yüzyılda Aydın Vilayeti’nin en önemli tarımsal ürünü ve ticari metası olan incir pek çok ülkede revaç görmekteydi. Bu ürünün en büyük pazarını ABD başta olmak üzere İngiltere, Almanya, Fransa ve Mısır gibi ülkeler oluşturmakta; incir ve hurdasının bu ülkelere yapılan dış satışından dolayı oldukça yüklü bir para Osmanlı ülkesine akmaktaydı” bilgisini vermektedir.
Değerli tarihçi Prof. Dr. Mübahat Kütükoğlu ise;” Sözü edilen bu süreçte gelir gider hareketleri incelendiğinde tarımsal ürünler, özellikle de incir gelirleri önemli bir yer tutar. Örneğin Ömer Lütfü Efendi’nin ihtisap nazırlığı döneminde Aydın Güzelhisarı ihtisap gelirlerinin önemli bir kalemini incir oluşturmaktaydı. Aydın ve Manisa şehirlerinden elde edilen toplam incir geliri 41 824 akçedir” tespitinde bulunmaktadır.
Vedat Eldem’in “Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik “ adlı çalışmasında “XIX. yüzyılın sonları ve XX. yüzyılın hemen başlarında Aydın ve çevresinde kuru incir üretiminde dalgalanmalar meydana gelmesine rağmen XX. yüzyılda belirgin bir üretim artışı dikkati çekmektedir:
Yıl Ton
1888 12.32
1892 14.52
1897 14.96
1900 15.84
1908 23.10
1912 22.79 “
Tabloyu incelediğimizde ve incir üretim rakamlarını ele aldığımızda, bilhassa 20.yüzyıla girerken incirin değerinin daha iyi anlaşıldığını ve Aydın’da incir alanlarının neredeyse yüzde 100 artış gösterdiğini söyleyebiliriz.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.