DP döneminde tarımın her alanında olduğu gibi kooperatifleşme konusunda da önemli kararlar,uygulamalar ve gelişmeler olmuştur.
“Türkiye’de Tarım Kredi Kooperatifleri, faaliyetlerine başladığı 1929 yılından itibaren çiftçiye verilen kredi miktarında, kooperatif adedinde ve kooperatif üye sayısında az bir artış göstermesine rağmen, DP iktidarı döneminde bu artış daha büyük ve hızlı olmuştur.”
“Üreticiyi korumak amacıyla kurulan Tarım Satış Kooperatiflerinin sayısı 1946 yılı Temmuz ayı itibariyle 80’i bulmuştur. Bunlardan incir, üzüm satış Kooperatifleri 37 şubesi 34.255 ortağı ve 5.206.000 lira sermayesi ile başta gelirken; Fındık kooperatifleri 16 şube 41.914 ortağı ve 1.884.200 lira sermayesi ile ikinci; Pamuk kooperatifleri 5 şube 2.859 ortağı ve 1.700.750 lira sermayesiyle üçüncü sırada yer almıştır. Bunların dışında 5 fıstık, 10 koza, 5 yaş sebze ve meyve ve 1 tütün kooperatifi bulunmaktaydı. Bu satış kooperatiflerinin 1946 yılı Temmuz ayında ortak sayısı 105.381 kişiyi bulurken sermayesi 9.771.037 liraya ulaşmıştır.”
“14 Mayıs 1950’den sonraki 1 yıllık icraatları hakkında basına verdiği rapor, hükümetin kooperatifler hakkında yaptığı faaliyetleri teyit eder niteliktedir. Bu raporda: 1951 yılı içerisinde kooperatif faaliyetinin artmasıyla birlikte, kurumlarında da önemli düşünce değişikliğine gidildiği, kooperatifler düzeninde demokratik olmayan kurallarla mücadele ilkelerinin belirlendiği ve hür vatandaşların kendi istekleriyle, katılacakları toplulukların mevzuat tasarılarının hazırlandığı bildirilmektedir. 1951 yılına kadar sınırlı bir tarım alanında görülen bu faaliyetlerin yeni tasarılarla ayrıca genişletileceği vurgulanarak, tütün ve balıkçılığın da serbest kooperatif nizamı içinde kredilenme ve teşkilatlanma imkânına kavuşacağı belirtilmiştir.”
“DP hükümetinin kooperatifleşmeye gösterdiği ihtimam kısa sürede mahsullerini vermeye başlamıştır. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin hemen yanı başında yer alan Tarım Satış Kooperatifleri ve bunların birliklerince üzüm, incir, pamuk, fındık zeytin, zeytinyağı, fıstık, meyve ve sebze gibi ürünlerin, en iyi şartlar altında sürüm ve satışlarını gerçekleştirmek ve satış hâsıllarını en geniş oranlar üzerinden köylü ve üreticilere aksettirmek amacıyla toplam 12 birlik ve 148 kooperatif içerisinde yer alan 142 bin üyeye 1952 yılı sonuna kadar açılan kredi miktarları 214 milyon liraya ulaşmıştır. “
“1950 yılında Ziraat Bankası’nın Tarım Satış Kooperatiflerine verdiği kredi miktarı 54,592 milyon lira iken 1960 yılında bu miktar 926,675 milyon liraya ulaşmıştır. Böylece, DP’nin iktidarda kaldığı 10 yıllık süre zarfında Ziraat Bankası’nın Tarım Satış Kooperatiflerine açtığı kredi miktarında % 1.597,45 oranında bir artış kaydedilmiştir.”
“Tarım Satış Kooperatiflerinin gelişme durumu birlik sayısı, kooperatif sayısı ve ortak sayısını esas alarak incelediğimizde 1945 yılında 6 birlik ve 83 kooperatifte 104.912 ortak yer alırken; 1950’de 10 birlik ve 143 Kooperatifte 130,468; 1955’de 13 birlik ve 173 kooperatifte 143,381; 1960 yılında ise 15 birlik ve 214 kooperatifte 160.769 ortak yer almıştır.
Böylece, DP iktidarının 10 yıllık dönemi boyunca birlik sayısında % 50; Kooperatif sayısında % 49,65; ortak sayısında ise % 23,22 oranında bir artış kaydedilmiştir ki, bu artış Tarım Kredi Kooperatiflerinin gelişme seyrinin altında kalmıştır.
Kaynak: Nadir Yurtoğlu, DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ TARIM POLİTİKALARI VE SİYASİ, SOSYAL, EKONOMİK HAYATA TESİRLERİ (1950-1960),Doktora Tezi.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.