Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından 2017 Mayıs ayında yayınlanan kooperatifçilik raporunda “Ana Sözleşmeler” konusu ele alınmıştır. Tarafımızdan kooperatif yöneticilerinin bilgisine sunalım.
“Kooperatifler, yapıları itibariyle çok sayıda kimsenin belirli bir ekonomik amaç etrafında bir araya gelmek suretiyle faaliyet gösterdikleri güvene dayalı kuruluşlardır. Bu nedenle kooperatif çatısı altında yürütülen faaliyetlerde kamu yararı bulunmaktadır. Buradan hareketle de kooperatif ortaklarının menfaatlerinin ve tasarruflarının korunması amacıyla mevzuat düzenlemeleri önemlidir.
Ana sözleşme, kooperatif tüzel kişisi ile ortaklar arasında veya ortakların kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen temel sözleşmedir. 1163 sayılı kooperatifler kanununun 88’inci maddesinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'na kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği için örnek ana sözleşme hazırlama görevi verilmiştir. Bununla birlikte Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın kendi görev alanında bulunan kooperatiflerle ilgili olarak örnek ana sözleşme hazırlama görevleri bulunmaktadır.
Ana sözleşmelerde kooperatifin ortaklık şartları, ortaklığa girişe ve çıkışa ilişkin esaslar, kooperatif organlarının işleyişine dair detaylar ile diğer faaliyetlerinin yapılma süreçleri gibi kooperatifin kuruluşuna, işleyişine, denetim ve tasfiyesine dair birçok husus hakkında kapsamlı düzenlemeler yer almaktadır. Bu yönüyle ana sözleşmeler, kooperatif mevzuatında ikincil düzenleme niteliği taşımaktadır.
Ortaklık hak ve yükümlülüklerine ilişkin esasların detaylı olarak örnek ana sözleşmelerde düzenlenmesi; kooperatifler, ortakları ve bunlarla menfaat ilişkisi bulunan kesimler açısından bir aleniyet ve belirlilik sağlamaktadır. Bu yolla aynı zamanda, ortaklık ilişkisinden doğabilecek sorunların kamu düzenini ve kamu yararını zedelemesinin önüne geçilmesi de amaçlanmaktadır.
Tarım satış kooperatif ve birliklerinin kuruluşunu sağlayan 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun’da da örnek ana sözleşmelere özel bir önem verilmiş, uygulanacak hukuk kuralları içindeki hiyerarşisi özel olarak tanımlanmıştır. 4572 sayılı kanunun 8’inci maddesinin 2’nci fıkrasında tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin tabi oldukları mevzuat ve bu mevzuatın öncelik sırası düzenlenmiştir. Buna göre, tarım satış kooperatifleri ve birlikleri hakkında sırasıyla 4572 sayılı kanun, ana sözleşmeler (4572 sayılı kanunda açıkça örnek ana sözleşmelerde düzenleneceği belirtilen hususlarda), 1163 sayılı kooperatifler kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirketlere ilişkin hükümlerinin uygulanacağı belirtilerek, ana sözleşmelerin uygulamadaki önceliği vurgulanmıştır.
Kooperatiflerin ve üst örgütlerinin kuruluş ve ana sözleşme değişikliği taleplerini incelemek, bunlara gerekli izinleri vermek, yeni alanlarda faaliyet göstermek isteyen kooperatifler için örnek ana sözleşmeler hazırlamak, mevcut örnek ana sözleşmelerde gerekli güncellemeleri yapmak gibi görevler 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında ilgili bakanlıklara verilmiştir. Bu görevler çerçevesinde çalışmalara devam edilmiştir.
Ayrıca, 6455 sayılı kanun tarafından 4572 sayılı kanunda yapılan değişiklikler çerçevesinde, tarım satış kooperatifi ve tarım satış kooperatifleri birliği örnek ana sözleşmeleri yenilenmiş ve bunlara intibak edilmesine ilişkin 08/04/2014 tebliğ tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yeni ana sözleşmelerin yayımlanmasının ardından tebliğde öngörülen 6 aylık intibak süreci sonunda 13 birlik ve 306 tarım satış kooperatifi intibak işlemlerini tamamlamıştır. 2 yıllık bir uygulama döneminin ardından, 2016 yılında düzenlenen 10. Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri Değerlendirme Toplantısı'nda birliklerce iletilen görüş ve öneriler de dikkate alınarak ana sözleşmelerin bazı maddelerinde değişiklik yapılmıştır.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.