Kredi Kayıt Bürosu, Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması 2019,adlı araştırmasında,üreticinin sattığı malın bedelini nasıl tahsil ettiği araştırılmış ve şu sonuçlara ulaşılmıştır.
“Çiftçilerin hasat sonrası satış sorunları ve satış kanallarının tespitinden sonra, ürün bedellerini hangi yöntemlerle tahsil ettikleri araştırılmıştır. Bu amaçla öncelikle tahsilatların peşin mi yoksa vadeli mi olduğu sorulmuş ve katılımcıların %58’i alıcılardan ürün bedelini peşin veya birkaç gün içinde tahsil ettiklerini belirtmişlerdir.
Ödemelerinin bir kısmını peşin, geri kalanını vadeli tahsil edenler katılımcı çiftçilerin %35’ini, tamamını vadeli geri alanlar ise %7’sini oluşturmuştur. Geleneksel olarak, çiftçilerin çoğu üretim sezonu boyunca nakit veya vadeli olarak harcama yaptıklarından, hasat sonrasında ürünlerini bir an evvel satarak nakit girişi sağlamayı ve piyasaya olan borçlarını (krediler dahil) ödeme yolunu tercih etmektedir. Bununla birlikte, daha önce dile getirilen “alıcılara güven” problemi ile birlikte düşünüldüğünde, yukarıdaki sonuç şaşırtıcı değildir.
Ürün bedellerinin tamamını veya bir kısmını vadeli tahsil eden katılımcılara ise alacaklarını genellikle “kaç seferde” tahsil ettikleri sorulmuştur. Katılımcılar bu soruyu ortalama “3 sefer” olarak cevaplandırmıştır.
Görüleceği üzere tahsilat sayısı 2 ve 3 seferde yoğunlaşmaktadır, fakat 4 ve daha fazla seferde tahsil edenlerin sayısı toplam katılımcıların %31’ine ulaşmaktadır.
Vadeli tahsilat yapan ve toplam katılımcı sayısının %42’sini oluşturan çiftçilere vadeli alacakları için hangi alacak belgesi çeşidini kullandıkları sorulduğunda yaklaşık yarısı (%48) herhangi bir evrak almadıklarını, alıcının ödeme sözüne istinaden söz verilen tarihi beklediklerini belirtmişlerdir.
Senet (bono) kullananlar katılımcıların %24’ünü, çek alanlar ise %20’sini oluşturmuştur. “Diğer” cevabı veren katılımcıların yarısı, alacağını “kantar fişi”, geri kalanı ise “müstahsil makbuzu”, “fatura”, “ödeme emri” veya “el yazılı kâğıt” cevaplarını vermişlerdir.
Bu soruya verilen cevaplar son yıllarda tarım sektöründe gittikçe artan tahsilat problemleri ve dolandırıcılık vakalarının ispatı gibi gözükmektedir. Çiftçilerin yarıya yakını hâlâ alıcılardan herhangi bir yasal alacak belgesi almadan, kendilerine verilen söze istinaden alacaklarını beklemektedir. Kıymetli evrak çeşitlerinden olan senet kullanımı ise daha güvenilir olan çekten daha yaygın gözükmektedir.
Bu sonuçlar “alıcılara güven” problemi ile birlikte düşünüldüğünde, tarım sektöründe alacak kaydı konusunda alınması gereken önemli bir yol olduğu ve alacak sigortası ve finansmanı alanlarında önemli fırsatlar olduğu görülmektedir.
Finans kuruluşlarının bu alanlara yönelik fizibilite, ürün ve hizmet geliştirmesi önerilmektedir. Örneğin, Türkiye’de 1 Ocak 2017’den bu yana zorunlu hâle gelen ve FİNDEKS tarafından toplumun tüm kesimlerinin hizmetine sunulan “Karekodlu Çek Sistemi”nin tarımda alıcılara güven ve finansa erişim problemlerine pozitif katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.