Cumhuriyet Hükümetlerinin Tarıma Yaklaşımları-10

Cumhuriyet hükümetlerinin üretim açısından ilk hedefleri üç beyaz (un, bez, şeker) olmuştur.

“Sanayileşmede önceliklerden olan şeker üretimi için çok önemli adımlar hızla atılmıştır. 5 Nisan 1925’de şeker fabrikalarının kurulması ve ayrıcalıkları hakkında kanun kabul edilmiştir. Cumhuriyetin ilk onbir yılında dört şeker fabrikası açılmıştır: Alpullu Şeker Fabrikası (1926), Uşak Şeker Fabrikası (1926), Eskişehir Şeker Fabrikası (1933) ve Turhal Şeker Fabrikası (1934). Cumhuriyetin ilk on yıllarında açılan diğer fabrikalar şunlardır: Bursa dokumacılık fabrikası (1927), Bünyan dokuma fabrikası (1927)(1).

Eskişehir ve Turhal Şeker Fabrikalarının kuruluş sermayesini Ziraat bankası, İş Bankası, Sanayi ve Maadin Bankası (Sümerbank) sağlamıştır. Türkiye 1933 yılının sonunda, üretimini yıldan yıla arttırarak, kendi tüketimini karşılayacak üretim düzeyine ulaşmıştır. Dört şeker fabrikasının karşı- laştığı sermaye darboğazını aşmak için 1935 tarihinde İş, Ziraat ve Sümerbank’ın eşit paylarla kurdukları Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. fabrikaların yönetimini devralmıştır (2).

1930 yılı Cumhuriyet dönemi Türk ekonomisinde bir dönüm noktasıdır. 1929 Krizi sonrasında tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de, devletçi, müdahaleci ve korumacı politikalar uygulanmaya başlanmıştır. 1923- 1929 yılları arasında özel sektör girişimlerini teşvik eden politikaların ülke kalkınmasında yetersiz kaldığını düşünen iktidar partisi CHP, 1931 yılında programına devletçiliği almıştır. 1930 sonrasında Devlet, kapalı bir ekonomik politika izlemeye ve devletçiliğe yönelmeye başlamıştır. 1933 yılında hazırlanan ve 17 Nisan 1934 kabul edilerek uygulanmaya başlanan 1. Beş Yıllık Sanayi Planı ile devlet iktisadi hayata doğrudan doğruya girerek devlet işletmeciliğe başlamış ve ülke genelinde planlı sanayileşmeye geçilmiştir.(3).

Cumhuriyetin ilk yıllarında gayri safi milli hâsılanın önemli bir bö- lümü (1923 yılında %39,1, 1930 yılında %45,2) tarım sektöründe meydana getirilmiştir. Tarım sektörü ülke ekonomisinde nüfusun besin kaynağı olma niteliği yanında, aynı zamanda büyük bir kitlenin istihdam ve geçim kaynağı olmuştur. 1923 yılı itibarıyla dönemin GSYİH açısından tarım sektörünün durumu ise şöyledir: 1948 yılı üretici fiyatları ile 1923 yılı Cumhuriyet Türkiye’sinde GSYİH değerinin 2 milyar 959,1 milyon TL olduğunu, bunun 1 milyar 263,5 milyon TL’ sinin tarım, 309,2 milyon TL’ sinin sanayi ve 1 milyar 386,4 milyon TL’ sinin de hizmetler sektöründe meydana getirilmiştir. Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı %42,7 ile hizmetler sektörünün hemen arkasından gelir (4).

KAYNAKLAR

(1) Coşkun,a.g.e.s 72-78

(2) Tokgöz,a.g.e.s 92

(3) Coşkun,a.g.e.s 72-77

(4) TOPUZ Hüseyin, “Cumhuriyet Dönemi Ekonomisinde Tarımsal Yapının İncelenmesi (1923-1950), Süleyman Demirel Üniversitesi İDBF, Cilt.12, Sayı:3, Isparta, 2007, s.382.