Tüm gelişmiş ülkelerde tarım kesiminin, üreticilerin korunması için tarımsal üretim ve pazarlaması farklı nispetlerde, farklı metot ve pazarlama teknik, kanalları ve araçları ile kooperatiflere ve üretici birliklerine bırakılmıştır.
Gelişmiş ülke devletleri sürdürülebilir tarım politikaları oluştururken üretici birliklerini ve kooperatifleri güçlü kılacak yasaları yürürlüğe koymuşlardır.
Ülkemizde ise bunun tam tersi gerçekleşmiş etkisiz ve yetkisiz kılınan üretici birlikleri ve büyük oranda yanlış ve finans bakımından yetersiz kooperatifler pazarlama sisteminin dışında kalmışlardır.
MevhibeAlbayrak’a göre kooperatiflerin dünyada birçok ürünün pazarlamasında büyük başarılar sağladığı görülmektedir. Türkiye’de Tarım Satış Kooperatiflerinin ürünlere göre pazar payları incelendiğinde, pamukta %14-22, kuru üzümde %20-30, ayçiçeğinde %31, zeytinyağında %12-20, zeytinde %10-20, soyada %40, incirde %28 dolayında olduğu da dikkati çekmektedir.
AB’de kooperatiflerin yaş meyve sebze pazarlamasındaki payı %80’lere kadar ulaşırken, Türkiye’de bu rakam oldukça düşüktür.
Ülkemizde özellikle kooperatif geleneği ve gelişiminin durumu yaş meyve ve sebze üreticilerinin kooperatifleşmesine olumsuz yansımaları olmuştur. Bu yansımalar da Toptancı hallerini öne çıkarırken üreticilerin kendi fiyatlarını oluşturmasını engellemiştir.
Güçsüz ekonomik yapı ve artırılamayan üye sayısı, profesyonel olmayan yönetici ve pazarlamacılar kooperatiflerin altyapılarını geliştirmelerine, pazar paylarını artırmalarına ve pazarda rekabet gücü kazanmalarına engel olmuştur. Ayrıca, kooperatifler kuruldukları bölgelerde pazarlama zinciri içinde varlıklarını yeterince hissettiremedikleri için aracılar, komisyoncular, tüccarlar ve işletmeciler daha etkili faaliyet göstermektedirler.
Ülke genelinde halihazırda 10.639 kooperatif,110 birlik ve 6 merkez birliği bulunmaktadır. Bunlar tarımsal kalkınma (Köy-Koop, tarım, hayvancılık, ormancılık ve çay) sulama, su ürünleri ve pancar ekicileri kooperatifleri şeklinde ülke genelinde teşkilatlanmışlardır.
Ülkemizin en büyük kooperatif yapılanmalarından olan 1581 ve 3223 sayılı Kanun ve 553 sayılı KHK‘ye göre kurulan Tarım Kredi kooperatiflerinin 1.851 birim, 16 birlik ve 1 merkez birliği faaliyet göstermektedir. 17 adet bölge birliğine bağlı 332 adet Tarım Satış Kooperatifi (TSK) bulunmaktadır.
ÖR-KKOP, Tire Süt Ürünleri ve TORKU gibi az sayıda kooperatif ancak başarılı olabilmiştir. Bunların dışında kalan, dağınık, güçsüz, yönetim zafiyeti yaşayan binlerce kooperatif, ortağı olan üreticilerin tarımsal üretimlerini pazarlamada yetersiz kalmaktadır.
Çözüm ise kooperatifçilikten vazgeçmek değil, kooperatiflerin ıslah edilmesi,yeni yasalarla ve desteklemelerle güçlendirilmesi ve amaç ve üretim ortaklığı olan kooperatiflerin birleştirilmesidir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.