TARIMSAL VERGİLERDEN:GÖTÜRÜ USUL

Götürü Gider Usulü:

Yıllık kazançları GVK’nin 53. maddesinde belirlenen hasılat tutarının altında olanların vergilendirme usulünün götürü gider olacağı belirlenmiştir. Bu hasılat tutarı 1996 yılı için 1.728.000.000 TL13 olarak belirlenmiştir. Bir takvim yılı içinde belirlenen tutarın altında kazanç elde edenler, götürü gider usulüne göre vergilendirilmiştir. Götürü gider usulü; hasılattan emsal götürü giderin indirilmesi ve hasılattan gerçek giderin indirilmesi şeklinde iki farklı yöntem şeklinde uygulanmıştır (420).

Hasılattan Emsal Götürü Giderin İndirilmesi Bu yöntemde, vergi dairesi çiftçinin gelir elde ederken yaptığı masraf için bir oran belirler. Toplam hasılattan bu oranı gider olarak düştükten sonra kalan tutar üzerinden çiftçinin kendisi için ödemiş olduğu Bağ–Kur primi düşülür ve matraha vergi dilimine denk gelen vergi oranı uygulanır ve son olarak stopaj yoluyla ödenen vergi14 düşülür ve ödenecek olan vergi tespit edilir. Ayrıca zirai faaliyette kullanılan bina ve arazilerle ilgili (varsa) kiralar, resim ve harçlarla, işletme için alınan ve işletmeye harcanan paraların borç faizleri indirilir. Yukarıda bahsedilen ve vergi idaresince belirlenen bu emsal götürü oranı, büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı için % 80, bitkisel ürünler ile tarım araç ve gereçleri ile başka çiftçiler için yapılan işler karşılığında elde edilen ücretler için % 70’tir. Hasılattan emsal götürü giderin indirilmesi örnek 1 ile açıklanmıştır (421).

Gerçek Götürü Giderin Hasılattan İndirilmesi Bu yöntemde tarımsal kazancın tespiti, mükellefler tarafından beyan edilen hasılattan yine mükellefler tarafından beyan edilen ve belgelendirilen giderlerin düşülmesi sonucu gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemin gerçek usulde vergilendirmeden temel farkı, mükelleflerin bu yöntemde defter tutma yükümlülüklerinin olmamasıdır. Uygulamada bu yöntem çok az çiftçi tarafından tercih edilmiştir. Genellikle emsal götürü gider yöntemi tercih edilmiştir. Çünkü emsal götürü gider uygulamasında çiftçi gelirinin % 70 ile % 80’ini gider olarak düşebilme olanağına sahiptir. Çiftçilerin, ekim ve hasılat dönemlerinde belgeli giderleri fazla olmakla birlikte hem diğer aylarda hem de yılın genelinde % 70 oranında bir gider yapma ve bunları belgeleme olanağı genellikle bulunmamaktadır. Bu durumda emsal götürü gider usulü çiftçi açısından daha avantajlı olduğu için daha fazla tercih edilmiştir (422).

Gerçek Usul Çiftçilerin yıllık alış ve satış tutarları GVK’da belirtilen tutarların üzerinde olduğunda (1.728.000.000 TL) çiftçi gerçek usul yöntemine göre vergilendirilmektedir. Bu usulde çiftçiler, zirai işletme hesabı esasına göre ya da bilanço hesabı esasına göre defter tutabilirler (423).

Bilanço Esası: Bu esasta tarımsal kazanç, tarımsal işletmenin öz sermayesinin hesap dönemi başında ve hesap dönemi sonundaki bilançolar esas alınarak, oluşturulan müspet farktır. Elde edilen bu fark vergi matrahını oluşturmaktadır (GVK 1960). Bu yönteme göre vergilendirilmek istenen çiftçiler: · Yevmiye Defteri · Büyük Defter · Envanter ve Bilanço Defteri · Günlük Kasa Defteri tutmak zorundadırlar. Bu esasa göre vergilendirilmek isteyen gerçek kişiler yıllık kazançları için Gelir Vergisi Beyannamesi vermek zorundadır. Çiftçiler bu beyanname ile birlikte kar – zarar tablosu, dönem başı ve dönem sonu bilançolarını, müstahsil makbuzlarını vermek zorundadır (424).

Zirai işletme hesabı: Zirai işletme hesabı esasına göre zirai kazanç, bir hesap dönemi içerisinde para ile tahsil edilen veya alacak olarak tahakkuk eden hasılat ile ödenen veya borçlanılan giderler arasındaki müspet farktır17. Zirai kazancın işletme hesabı esasına göre tespitinde, hesap dönemi başındaki mahsullerin değeri giderlere, hesap dönemi sonundaki mahsullerin değeri ise hasılata eklenmektedir (GVK 1960: m. 55). Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat şu unsurlardan oluşmaktadır (425). (NAİM ÖZDAMAR-DENGE YAZAR VE BUHARKENT MUHABİRİ)