GIDA FİYATLARININ SEYRİ

Birçok defa yazdığımız gibi gıda fiyatlarını Türk çiftçisi belirlememektedir. Aynen tarımsal girdi fiyatlarını belirlemediği gibi…

“Türkiye’de, genellikle hasat dönemleri dışında gerçekleşen ve üretici maliyetlerinden bağımsız yüksek fiyat artışları, üreticiye ve üretime sınırlı yarar sağlamaktadır”

Günümüzde yaşadığımız ekonomik gelişmeler göstermektedir ki fiyat gelişimleri ile ilgili ciddi tedbirler alınmamakta, alınan günübirlik tedbirler de bir anlam ifade etmemektedir.

“Konjonktürel tedbirler, bazı gıda ürünlerinin bu şekilde dönemsel olarak aşırı fiyatlanmasını ve spekülatif hareketleri engelleyebilmek için yapılmış olan iç ve dış ticaret düzenlemeleridir. Düzenlemeler yapılırken, ilgili ürünlerdeki fiyat eğilimleri ve beklentileri, piyasadaki arz-talep koşulları ve üretici maliyetleri göz önünde tutulmuş ve aracıların stoklama ve beklenmedik fiyat artışları yapma eğilimlerinin önüne geçilerek sağlıklı fiyat oluşumuna destek sağlanması hedeflenmiştir (TCMB, 2017).”

Her ne kadar ümit vermese de kalıcı fiyat istikrarının sağlanması yönündeki başlıca yapısal tedbirlerini ve beklenen ancak hayata geçirilmeyen uygulamaları şu başlıklar altında mümkündür:

• Yaş meyve ve sebzede lojistik süreçlerini iyileştirerek bu ürünlerdeki fire oranlarını azaltmak ve nihai tüketime sunulan ürün arzını arttırmak alanında ciddi çalışmalar bulunmamaktadır.

• Lisanslı depoculuk sistemini geliştirerek uzun süre saklanabilen ve standardize edilebilen tarım ürünlerinin depolanmasına ve derin bir piyasada ticaretine imkân vermek gündemde değildir

• Tedarik zincirinde pazarlamaya ilişkin fonksiyonların birçoğunun aracılar tarafından yerine getirilmesine bağlı olarak kooperatifler ve üretici birliklerinin tedarik zincirindeki payının sınırlanmasının önüne geçmek için bir eylem planı mevcut değildir. Kooperatifler ve üretici birliklerinin piyasa yapıcılığı ve enflasyonla mücadele bakımından önemi anlaşılamamış bu kurumlara pozitif ayrımcılıklar uygulanmamaktadır.

• Gıda ürünleri piyasalarına ait tedarik zincirinde karşılaşılan aksak rekabetin nihai tüketici fiyatlarını yukarı çekmemesi için yapılan denetimleri beklenen sonuçları vermemektedir.

• Tarım sektörüne yönelik finansal ürünleri çeşitlendirmek ve finansman koşullarını iyileştirmek için alınacak tedbirler yeterli gelmemektedir.

Bu aksaklıkların giderilmesi için dış uygulamaları incelemek gerekir

Batı ülkelerinde yapılan araştırmalara göre gıda fiyatlarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır.

Aralarında FAO ve OECD’nin koordinesinde on uluslararası kuruluş tarafından yapılmış bir çalışmada gıda fiyatlarını etkileyen faktörlerin şunlar olduğu tespit edilmiştir:

“• Gelişmekte olan ülkelerde nüfus ve gelir düzeyinin artması ile şehirleşmenin artması gelecek yıllarda gıdaya olan talebi önemli ölçüde artırmaktadır.

• Teknolojinin, politikaların ve geleneksel yakıt fiyatlarının çok hızlı fiyat artışları ile gıdalık ve yemlik ürünlere olan talep artmaktadır.

• Tarımsal emtia fiyatlarının, petrol fiyatları ile olan ilişkisi artmaktadır. Petrol fiyatları hem yakıt ve gübre fiyatları yoluyla doğrudan, tarımsal emtia fiyatlarını etkilemektedir.

• Stokların yeni arz-talep dengesine olan oranının düşük olması risk oluşturmaktadır.

• İklim değişikliğinin belirsizliğinin fiyat beklentileri üzerindeki etkisi artmaktadır.

• Bitkisel ve hayvansal ürünlere olan talep hızla artarken, üretim miktarının düşük oranda artması ve düşük stok seviyeleri fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır.

• Döviz kurundaki dalgalanmalar, yerel fiyatlardaki dalgalanmaları etkileyerek küresel fiyatları etkilemektedir. • Hükümetlerin kendi yerel piyasalarında dalgalanmaları azaltmak adına aldıkları politika önlemleri, dünyanın geri kalanındaki fiyatları yükseltebilmektedir.

• İç pazarın güçlü bir şekilde izole edilmesi, küresel fiyat dalgalanmalarını daha güçlü şekilde tetikleyebilmektedir (FAO, 2011). “