1923 yılı ithalatının bileşimi şöyledir: Dokuma (%38), buğday ve un (% 9), şeker (%8), demir-çelik (%5), gaz yağı, pirinç, hurma makineleri, makine yağı, benzin ve çay. 1923-1929 yılları arasında uygulana dış ticaret politikası, Dünya’nın hemen hiçbir ülkesinde olmayan derecede liberaldir. Dış ticaret sürekli açık vermektedir(4).
1923-1938 yılları arasında toplam ihracat içinde tarım ürünlerinin ağırlığı %80’in altına düşmemiştir. İlk yıllarda önemli miktarda temel gıda malları, başta un, şeker ve çay olmak üzere ithal ediliyordu. Ayrıca giyim eşyası olarak pamuklu dokuma, keten, yünlü ve ipekli dokumalar da ithalat içinde önemli yer tutuyordu. Üçüncü sırada inşaat malzemeleri önemini korumaktaydı. Dönemin ikinci yarısında bileşim değişmiş ve yatırım malları toplam ithalat içinde birinci sırayı almıştır (5)
1923-1929 döneminde tütün, kuru üzüm, pamuk, incir, fındık, yün, afyon ve yumurta ihracatı toplam ihracatın %60-72’sini, sınai tüketim malları ise toplam ithalatın önemli bir kısmını oluşturmaktadır. 1923-1929 döneminde ithalatın GSYİH’ya ortalama oranı %14.4, ihracatın oranı ise %10.6’dır. 1923-1929 yılları arasında sanayi ürünlerinin ihracat içerisindeki payı %8,6 iken, tarım ürünlerinin payı %86,3, madencilik ürünlerinin payı ise, %4 dolaylarındadır(6).
1929 dünya ekonomik buhrandan Türkiye’nin de olumsuz etkilenmesiyle ekonomide dış açık %100’den fazla büyümüştür. Lozan Anlaşmasının gümrük vergileri üzerindeki sınırlayıcı hükümlerinin kalkması ve Buhran koşullarının etkisiyle Türkiye ekonomisi dışa kapanmaya başlamış ve özellikle un, şeker ve kumaş gibi sanayi mallarından başlayan ithal ikameci yatırımlara hız verilmiştir(7).
1932 yılına kadar 1. Liberal dönem olarak kayıtlara geçen bu yıllar özel girişimciliğin özendirildiği yıllar olmuştur. 1923 yılında Atatürk Anadolu ve Rumeli Müdafai Hukuk Cemiyeti Başkanı sıfatı ile yayınladığı beyannamede aşağıdaki maddelerle tarıma yer verilmiştir.:
• Aşar usulünde halkın şikayetçi olduğu ve mağdur kaldığı hususlar ıslah edilecektir.
• Tütün tarımı ve ticareti, milletin en yüksek faydayı temin edeceği şekilde düzenlenecektir.
• Maliye çiftçilere, sanayicilere, ticaret ile uğraşanlara kolaylıkla borç verebilecek şekilde ıslah edilecektir.
• Ziraat Bankasının sermayesi artırılacak ve çiftçilere daha kolay ve daha fazla yardım edebilmesi temin olunacaktır.
• Ülke çiftçileri ile büyük ölçüde tarım makineleri ithal edilecek ve çiftçilerimizin tarım alet ve makinelerinden kolaylıkla yararlanmaları sağlanacaktır.
• Ormanlarımızdan fenni gelişmeye uygun bir şekilde istifadeyi, hayvanlarımızın ıslahını sayılarını artırıcı tedbirlerin alınmasını düzenleyen esaslar ortaya konacaktır.
(1): Gülçubuk; Bülent, Kırsal Kalkınma. S 4.
(2): Oral: Necdet, Türkiye Tarımında Kapitalizm ve Sınıflar.
(3):Topuz 385.
(4):Tokgöz 99.
(5):Tokgöz s 100.
(6): Taşkın; M.Murat, “1923-2003 Döneminde Türkiye Cumhuriyeti’nin Dış Ticaret Politikaları” s 5.
(7):Taşkın s 6.
(8): GTHB, “Osmanlı’dan Günümüze Tarım ve Tarıma Hizmet Veren Kurumların Teşkilatlanma Süreçleri”
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.