1973’ten 1980 yılına kadar onlarca hükümet işbaşına gelmiş, 1974’de Kıbrıs Barış Harekâtı ile ülke bir savaş atmosferi yaşamış, 1977’de tüm dünyayı etkileyen petrol şoku ile ekonomik bir darbe yemiş ve en önemlisi terör sonucunda ülke siyasi bir karmaşa içine düşmüştür. Ekonomik anlamda ülkenin içinde bulunduğu bu bunalımı mevcut stratejilerle aşmanın olanaksızlığı 24 Ocak Kararları’nı doğururken siyasal tıkanıklık ve terör ise 1980 müdahalesini davet etmiştir (1).
1970’li yılların ikinci yarısında dünya ekonomisini etkileyen durgunluk Türkiye ekonomisini de etkisi altına almıştır. Popülist politikalarla kısa vadede refah artışı sağlayan fakat yapısal sorunları göz ardı eden anlayış kısa vadeli borçlanma ile büyümeyi sürdürmüş, fakat ekonomi tıkanma noktasına gelmekten kurtarılamamıştır(2)
Üçüncü beş yıllık kalkınma planında öngörülen yüksek büyüme oranlarına erişebilmek amacıyla korumaya muhtaç ve döviz gereği fazla olan sanayilerin yarattığı ithalat artışı, dünya petrol fiyatlarındaki artışa bağlı olarak ithal malları fiyatlarındaki artışla birleşince ödemeler dengesi ile ilgili sorunlar yaratmıştır. Sorun büyük ölçüde ekonominin kıt döviz kaynaklarının ülke sanayine tahsis edilmesine karşın bu sektörün ihracat yoluyla bıı kaynakları yeniden dövize dönüştürememesin- den kaynaklanmıştır (3).
1970’li yılların sonlarına doğru hızı giderek artan enflasyona karşı yapısal nitelikte önlemler alınamamış ve enflasyon beklentisini kıracak politikaların uygulanmamış olması, üretimin ve istihdamın gerilemesine, enflasyonun daha da şiddetlenmesine neden olmuştur. Enflasyonun bir kaynağı da kamu yatırım ve tüketim harcamalarındaki artış ve KİT açıklarının büyümesi ile artan kamu açıklarıdır. Kamu harcamalarının etkin bir vergi sistemi kurularak sağlıklı kaynaklardan finansmanı yerine Merkez Bankası kaynaklarına başvurmak gibi kolay fakat enflasyonu körükleyen uygulama tercih edilmiştir(4).
İkinci beş yıllık kalkınma planında (1968-1972), tarımın desteklenmesine ve tarımsal fiyat politikalarına daha az önem verildiği görülmektedir (DPT, 1967). Bu plada, tarım sektörünün fiyat politikalarıyla sürekli desteklenmesinin, fiyatların yükselmesine, yapısal bozuklukların meydana gelmesine ve kaynakların tahsisinde israflara neden olduğu belirtilmiştir. Bu önlemler, iç ve dış piyasada yeterli talebi olan ürünlerin, gereksiz stoklara neden olmadan artırılması, tarımsal desteği zamanla azaltacak yapısal değişmenin sağlanması, fiyat dışı teşviklerin öne çıkarılması ve buna göre örgütlenmenin yapılması olarak sıralanmıştır (5).
Üçüncü beş yıllık kalkınma planında (1973-1977), tarımsal destekleme kapsamına alınan ürünlerde yüksek fiyat politikasının uygulanması, iç fiyatlarla dünya fiyatları arasında büyük bir fark oluşmasına neden olmuş ve bunun kapatılması için fon kurulması önerilmiştir (DPT, 1973). Bu dönem içinde, Toprak ve Tarım Reformu Kanunu 1973 tarih ve 1757 sayılı kanunla çıkarılmış olup, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu'ndan farklı olarak kamulaştırılacak topraklar ilk sırada yer alırken, bunu kullanılmayan hazine arazileri, mera, yaylak ve kışlaklar takip etmiştir. Fakat reform Anayasa Mahkemesinin kamulaştırmada emlak değerlerinin piyasa bedeli üzerinden ödenmesi esasını getirmesi bu faaliyetleri önemli ölçüde sekteye uğramıştır(6).
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(1): BAŞKAYA Fikret, Türkiye Ekonomisinde İki Bunalım Dönemi Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına, Birlik Yayınları, Ankara, 1986.s 188.
(2): Yrd. Doç. Dr. Özcan DAĞDEMÎR* Yrd. Doç. Dr. A. Mesud KÜÇÜKKALAY, TÜRKİYE’DE 1960-1980 MÜDAHALE DÖNEMİ EKONOMİLERİ: İKTİSAT POLİTİKALARI VE MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER AÇISINDAN BİR KARŞILAŞTIRMA,
(3): ŞENSES Fikret, 1980 Sonrası Ekonomi Politikaları İşığında Türkiye’de Sanayileşme, Ankara, 1989. S 18.
(4) KÜÇÜKKALAY- DAĞDEMÎR,a.g.a.s 128.
Abdullah TAKIM:,Türkiye’de 1960-1980 Yılları Arasında Uygulanan Kalkınma Planlarında Maliye Politikaları
(5) Prof. Dr. Fahri YAVUZ, Türkiye’de Tarım,s 147.
(6): YAVUZ,a.g.a.s 147
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.