Temettüat defterleri vergi gelirlerinin kaydedilmesi için birer resmî belge olarak düzenlenmiştir.
Vergilendirmenin düzenlenmesi amacıyla ülkenin sahip olduğu maddi kaynakların belirlenmesi ve ordu için sağlanabilecek insan gücünün tespiti gibi gereklilikler insanların sayısı ve ekonomik gücü hakkında doğru bilgi edinme zorunluluğunu getirmiştir (108).
Bu amaçla düzenlenen defterlerden olan Nüfus ve temettüat defterlerinde hanelerin maddi durumları verilirken temettüat defterlerinde gelirleri “temettüat” olarak kaydedilmiştir.
belirtilmiştir. Köyün gelirleri tarım, hayvancılık, emek-yoğun ve meslek ve sanatkârlar diye gruplandırılabilir.
Tarım geliri; ekili (tarla) tarım alanlarını, ekili olan veya olmayan tarım arazilerinden sağlanan gelirleri, orman ürünlerinden (palamut gibi) elde edilen kazançları, tarla icarlarını, ortaklık gelirlerini kapsamaktadır.
Hayvancılık geliri; sağmal inek, sağmal koyun, yoz koyun, sağmal keçi, yoz keçi olarak, gelir getirmeyen hayvanlar ise merkep, katır, Bargir (beygir) ve arı kovanından elde edilen gelirleri kapsamaktadır.
Yoğun-emek gelirleri kol ve beden gücünün öne çıktığı hizmetkârlık, çobanlık, odunculuk, gündelikçilik gelirleri kapsamaktadır.
Meslek ve sanatkârlık ile ilgili gelirler hane reislerinin veya yakınlarının sahibi olduğu esnaflık veya sanattan elde ettiği gelirleri içermektedir. Selcen’i diğer beldelerden ayıran en önemli özellik üretim fazlası ürünlerin “yolculuk” adı altında ve başkaca ticaret biçimleri şeklinde karşımıza çıkmasıdır. Çalışmamızda yolculuk, kavramını “tüccar” olarak olarak nitelendirmekteyiz.
Bunun yanında 7806 As 1-33 numaralı Temettüat Defteri’nde küçük esnaf olarak niteleyebileceğimiz demirci, çizmeci, fırıncı gibi meslek dalları ve sanatkârların gelirleri gelirleri de “ticaret” olarak belirtilmiştir. Ayrıca ne çeşit bir ticaret yaptığı belirtilmeyenler için de “ticaret-i ahradan” veya “ticaret-i aherden” şeklinde açıklama yapılmış, ticarette gelir getiren malın cinsi belirtilmemiştir.
Gelir getiren meslekler 8 faaliyet kolunda yoğunlaşmaktadır.
Kamu görevi: (köy kâtibi, asker, asker emeklisi), Din adamı: (imam, hatip, Yolcu, Yoğun emek: (Hizmetkâr, oduncu, gündelikçi, çoban, rençper), Talebe, Tüccar, Ziraat, Esnaf ve Sanatkâr: (Halaç, semerci, kasap, çerçi, çulha, ekmekçi, keçeci, berber, demirci, çizmeci, bezzaz, dülger, duvar yapıcı, nalbant, kalaycı, kahveci, değirmenci, tabak, nalıncı, hatap).
Bunların içinde din adamları, muhtarlar, köy kâtipleri sosyal bir sınıf olmayıp, sade hane reisleri gibi üretimde aktif olarak yer almakta, sadece bazı vergilerden (sâlyane gibi) muaf tutulmaktadırlar.
Temettüat defterinin en üst satırında, daha da önce açıkladığımız gibi hane reis için, gelir durumuna arazi büyüklüğüne, hayvan sayısına ve mal varlığına uygun olarak, bir sene önce ödemiş olduğu “vergüy-i mahsusa” özel yıllık verginin miktarı belirtilmiştir. Bu vergi tamamen takdire dayanmakta idi.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.