19 YÜZYILDA ANADLU'DA MEYVE VE SEBZE ÇEŞİTLERİ-2

Anadolu’da üzümden başka birçok meyve çeşidinin ziraatı yapılmaktadır. Bağcılığın haricindeki meyve grubuna giren ürünler tahrir ve temettüat defterlerine öşr-i badem, öşr-i yemiş, öşr-i emrud, öşr-i cevz, draht-ı cevz, dıraht-ı kesdane, eşcar-ı kiras, gibi bazen tek tek, ürünlerin isimleri ve bunlardan ne kadar vergi alındığı, bazen de öşr-i meyve, öşr-i meyve ve bostan, eşcar-ı cevz ve armud, koz ve kesdane, eşcar-ı meyve ya da bahçe vb. şeklinde yazılmıştır. Böyle birlikte yazılan ürünlerin ayrımını yapmak veya alınan vergi miktarının hangisine ait olduğunu tespit etmek mümkün değildir. Fakat beraber yazılan ürünlerle ilgili olarak genel kanaat ilk sıraya konan ürünün daha fazla üretiminin yapıldığı ve daha fazla vergi alındığı yönündedir. Örneğin eşcar-ı cevz ve armud ve kiras şeklinde verilen kayıttan burada öncelikli olarak ceviz, diğer ürünlerin ise cevize göre daha az yetiştirildiğidir. İncelenen bölgelerde en çok rastlanılan ve kayıtlarda ismi geçen meyvelerin elma, nar, armut, harnup, kiraz, ceviz, badem, kestane, incir, zeytin, kavun, karpuz, turunç, portakal, limon, narenciye, dut, palamud, fındık, kızılcık, zerdali, erik olduğu görülmektedir. Bu meyveler içerisinde birçok yerde yetiştirilen ürün ise cevizdir. Ceviz Afyon, Edirne, Darende, Çankırı, Amasya, Divriği, Alaiye, Adana, Akşehir, Koyulhisar, Bitlis, Aydın, Kütahya, Uşak, Muğla, Bolu, Adıyaman, Canik, Kemah, Erzincan, Kayseri, Tarsus, Beyşehir, Bilecik, Manisa, Denizli, Tavas, Karaman, Teke, İçel, Trabzon, Zamantu ve Maraş gibi yerlerde yetiştirilmektedir. Bu üründen alınan öşür bazen tek, bazen de diğer meyve türleri ile birlikte yazılmıştır. Cevizden sonra Anadolu’da en çok karşılaşılan meyve türlerinin ise armut, incir (yemiş), badem, zeytin ve kavun-karpuz olduğu söylenebilir (205).

Meyve üretiminin yanı sıra, yoğun olarak sebze üretimi de yapılmaktadır. Sebzeler içerisinde en çok üretimi yapılan ve birçok yerde karşımıza çıkan ürün, dönemin kaynaklarında piyaz ve sir olarak belirtilen soğan ve sarımsaktır. Sebzeler tahrir defterlerine “öşr-i piyaz” ya da “öşr-i sir “şeklinde ayrı ayrı yazıldığı gibi, öşr-i bostan ve piyaz, öşr-i bostan ve sebze veya öşr-i meyve ve sebze şeklinde genel başlıklar altında da kaydedildiğinden diğer ürünlerde olduğu gibi bunların da hangi türlere ait olduğunu tespit etmemiz zorlaşmaktadır. Bu yüzden sebze türü ürünlerin tek tek verilenleri yapılan tablolarda gösterilirken, genel başlık altında verilenleri de sebze ya da bostan başlığı altında gösterildi. Soğan ve sarımsaktan sonra karşılaşılan sebze türleri ise fasulye, havuç, bakla, patates, patlıcan, bamya, kabak, bakla, hıyar, ıspanak, marul, pancar, turp, domates, patates, nane, maydanoz, pırasa, lahana, enginar, hindiba, semizotu ve yerelmasıdır (206).