1850’lerde tarım ürünleri sıralamasında; üzüm, incir ve zeytin ilk üç sırayı almaktaydı. Pamuk tarımı henüz yaygınlaşmakta; palamut ve meyan kökü ihracatı –demiryolları daha inşa edilmediği için- mevcut değildi. Sebze ve meyve üretimi iç piyasaya ve yakın pazarlara hitap etmekteydi.
1856-1882 yılları arası İzmir –Sarayköy tren yolunun inşaası yılları olup ,hat boyunca ekonomik bir canlılık meydana gelirken tarım ürünleri üretiminde, ihracatı mümkün olanlar, ön plana çıkmaya başlamıştır.
“1891 yılı Aydın Vilayeti Salnamesi'nde, vilayet genelinde yetiştirilen tarım ürünleri ile ilgili bilgiler verilmektedir. Dikkati çeken nokta XIX yüzyılın sonlarında yetiştirilen ürünler içinde bugün Aydın için herhangi bir değer ifade etmeyen haşhaş(afyon), meyan kökü, palamut ve harnubun(keçiboynuzu ) önemli bir gelir kaynağı olmasıdır. Yine aynı dönemde, bugün önemi azalmış olan yulaf ve baklanın önemli bir değer ifade etmesidir.
“Enva-i ve Miktar-ı Mahsulât:
Vilayette her türlü mahsulât yetiştirilse de başlıca kayıtlı olanlar: buğday, arpa, yulaf, bakla ile pamuk, tütün, haşhaş ve incir, meyan kökü, palamut mahsulâtı ve bilhassa servet-i umumiyesinin en büyük kısmını teşkil eyleyen bağcılık ve bunlardan başka harnup…”
İngiltere ve Fransa’nın Batı Anadolu’daki tüm tarımsal hammaddelere ve madenlere duyduğu histeri derecesindeki ilgi, demiryollarının yapımı ile gerçek aşka dönüşür. Üretilen ürünler ve el değmemiş madenler demiryolu ile önce İzmir’e ardından Fransa ve İngiltere’ye taşınırken, tarım ürünlerinin çeşitlenmesinde-meyan kökü ve palamut başta olmak üzere-üretim miktarlarının artışında ve ihracatında gerçek anlamda bir patlama yaşanmıştır. Bu da tarıma dayalı bir endüstrinin de doğmasını sağlamıştır.
Ege’de yabancı, gayri müslim tüccar ve ihracatçıların yarattığı sömürü düzeni ,1908’de iktidara gelmiş olan İttihat ve Terakki’nin milli tarım ve eknomi politikası ile taban tabana zıttı.
“Ticari üstünlüğü azınlıklardan ve yabancılardan almak için etkili ve ciddi girişimlere de yine bu dönemde başlanılmıştı. İttihat ve Terakki Aydın örgütü, Aydın Vilayeti’nde sendikalaşan yabancı azınlık tüccara karşı Türk üreticisini korumak için tarımsal kredi satış kooperatiflerinin kurulmasına ön ayak oldu. Bu yörede yetişen ve “milli mahsullerimiz” arasında yer alan incir, üzüm ve palamut gibi ürünlerden “servet-i millimiz” için yeteri derecede yararlanmak amacıyla İttihat ve Terakki Heyet-i Merkeziyesi’nin himayesi altında kurulan bu kooperatifler, yörenin Müslüman çiftçi, bağ ve bahçe sahibi, tüccar ve eşrafını bir araya getirerek güçlü ihracatçı tüccar sendikaları karşısına “tek satıcı” olarak çıkmalarını sağlamıştır. Üreticiyi örgütleyen bu tür kooperatiflerden ilki Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Anonim Şirketi’dir. Bir tarımsal ürün satış ve kredi kooperatifi olan bu şirket 30 Kasım 1915’te kurulmuştur. Aydın Sancağı, Ödemiş, Tire, Kuşadası incir üreticilerini kapsayan kooperatif, incir üretimini çağdaş yöntemlerle gerçekleştirmeyi, iç ve dış piyasalara incir sevk etmeyi ve ortaklarının çıkarlarını savunmayı amaçlıyordu .”
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.