Hayvansal üretimde hayvan varlığı ve hayvanların verimlilik düzeyleri en belirleyici unsur konumundadır. Mevcut hayvan varlığında zaman içerisinde meydana gelen değişme ve gelişmeler hayvansal üretimde uygulanan genel politikaların ve sonuçlarının değerlendirilmesi ve uygulanması düşünülen politikaların olası sonuçları için belirleyici ve yol gösterici olabilir. Bu amaçla Türkiye’de 1970-2018 yılları arasında büyük ve küçükbaş hayvan varlığında meydana gelen sayısal değişme ve gelişmeler oluşturulan endeks yardımı ile değerlendirilmiştir.
1970 yılından başlamak üzere 2012 yılına kadar sığır varlığında sayısal olarak bir azalma trendine girildiği anlaşılmaktadır. Bu azalma özellikle 2000’li yılların başlarında hızlı bir şekilde gerçekleşmiştir. 2010 yılından itibaren toplam büyükbaş hayvan varlığındaki azalma trendi durdurularak 2010 yılından itibaren sayısal olarak bir artış gerçekleşmeye başladığı anlaşılmaktadır.
1970 ile 2018 yılları arası artış trendinin yaklaşık olarak %33 oranında gerçekleştiği anlaşılmaktadır. İncelenen dönem içerisinde koyun ve keçi varlığında da benzer şekilde bir azalma yaşandığı özellikle 2000’li yıllarda koyun varlığının geçmiş dönemlere göre %50’ler düzeyinde bir azalma gerçekleştirdiği anlaşılmaktadır.
Türkiye açısından önemli olan bir diğer küçükbaş hayvan varlığında ise sayısal azalmalar daha belirgin bir şekildedir. Keçi varlığı incelenen dönem içerisinde yaklaşık olarak %80’ler düzeyine varan oranlarda bir azalma trendine girmiştir.
Türkiye’de son dönemlerde kırmızı et fiyat artışları, üretim yetersizlikleri ve tüketimde istenilen ve arzu edilen seviyeye ulaşmada küçükbaş hayvan varlığının önemi göz ardı edilmemelidir. Özellikle kırmızı et üretiminde küçükbaş hayvan varlığı göz ardı edilerek ya da ikinci plana alınarak sorunun rasyonel çözümü pek olası değildir. Dolayısıyla bu azalışa etki eden tüm sorunlar açıkça ortaya konulmalı ve bu kaynağın problemin çözümünde daha etkin kullanımı için kalıcı politikalar belirlenmelidir. Hayvansal üretimde mevcut hayvan varlığı kadar bu hayvanların verim durumları da önemlidir. Bu anlamda büyükbaş hayvan varlığının kültür ırkı melez ve yerli ırklara göre dağılımı ve zaman içerisinde yaşanan değişme ve gelişmeler oluşturulan endeks yardımı ile değerlendirilmiştir.
2002 yılında toplam 9.803.498 baş olan büyükbaş hayvan varlığının %18,97’si kültür ırkı, %44,45’i melez ve %36,58’i yerli ırklardan oluşmakta olduğu anlaşılmaktadır. İncelenen dönem içerisinde kültür ırkı sığır varlığı yaklaşık 4,5 kat artış gerçekleştirirken, melez ırk büyükbaş hayvan varlığı yaklaşık 1,5 katlık bir artış gerçekleştirmiştir.
Yerli ırklarda ise yaklaşık %60 oranında bir azalma gerçekleşmiştir. Gelinin noktada toplam büyükbaş hayvan varlığının yaklaşık %50’sine yakını kültür ırkı, %41,25’inin ise melez hayvanlardan oluştuğu görülmektedir. Ancak yaşanan bu sayısal gelişmeler 2006-2007 yılları arasında yaşanan kuraklık ve ardından dünya hayvansal ürün fiyatlarındaki değişme ve gelişmeler sonucu uygulanmak zorunda kalan ithalat politikalarının sürece ve sayısal değişmeye olan katkısının bir sonucudur. Bu sayısal gelişmeyi sektörde yaşanan yapısal iyileşme ve gelişmeler olarak değerlendirmek mümkün gözükmemektedir.
Sağmal inek sayısında her yılın bir önceki yıla göre sürekli artış gösterdiği, sağılan koyun sayısında 2002-2011 yılları arasında bir durağanlık olduğu, bu yıldan sonra tekrar artış trendine girdiği gözlenmiştir. Sağılan keçi sayısında 2001-2009 yılları arasında durağanlık azalmalar olduğu bu yıldan sonra tekrar bir artış eğilimine girdiği tespit edilmiştir. Benzer durum sağılan manda sayısında da yaşandığı 2012 yılından sonra hızlı bir artış gösterdiği saptanmıştır.
Alınacak önlemlerle bunun kalıcı hale gelmesi oldukça önemlidir. Ancak hayvan varlığı ve ırk kompozisyonunda yaşanan gelişmelere rağmen son yıllarda başta kırmızı et olmak üzere hayvansal ürün fiyatlarında yaşanan artışlar sektörde ciddi yapısal iyileşmelerin ihtiyaç hatta zorunluluk olduğunu göstermesi açısından önemlidir.
Kaynak:2.Tarım şurası Tarımsal Üretim Planlaması Grubu Çalışma Belgesi. (NAİM ÖZDAMAR-DENGE YAZAR VE BUHARKENT MUHABİRİ)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.