II.Dünya Savaşı Yıllarında Başbakan Refik Saydam hükümeti döneminde “Milli Koruma Kanunu” Ülke ekonomisini elden geldiğince az yara alarak götürme isteği ile kanun çerçevesinde pek çok tedbirler almıştır.
Bu tedbirler birçok sosyal kesimin yanında Tarım kesimini de etkilemiştir.Alınan tedbirler çiftçi ailesinin bütçesine doğrudan müdahale eder nitelikte olduğundan hoşnutsuzluklar gittikçe artmaktaydı.
“Milli Korunma Kanunu’na dayanılarak ilk müdahale 5 Aralık 1940 tarih, 2/14713 sayılı kararname ve aynı zamanda 1/76 No’lu koordinasyon heyeti kararı ile gelmiştir (Düstur, Cilt 22: 33). Bu kararname ile ilk defa hububat ticareti ile uğraşmayan üreticiler, il özel idareleri, belediyeler, özel bütçe ile idare edilen devlet kurumları, TMO ve elerinde 500 kg’nin altında hububat bulunanlar hariç bütün gerçek ve tüzel kişilere ellerinde bulunan buğday ve çavdar miktarını ve cinsini bildirme zorunluluğu getirilmiştir. Bu bildirimin adı geçen kararnamenin yayın tarihinden itibaren 4 gün içerisinde mahallin en büyük mülki amirine yapılması şart koşulmuştur.”
“Yine bu kararname ile devlet; depo, silo, değirmen veya başka yerlerde bulunan hububatın mahallin en büyük mülki amirince tespit edilerek TMO’ya satılması şartını getirmiştir. Ayrıca hububat ticareti ile uğraşmayan ve yukarıda belirtilen merkezlerdeki bütün gerçek ve tüzel kişilerin ellerindeki buğday ve çavdara devlet, bedelini peşin ödemek şartıyla el koyabilecekti. Böylece bildirim zorunluluğuyla birlikte bedelini ödemek kaydıyla devlete ürünlere el koyabilme yetkisi de tanınmıştı.”
“Çıkarılan bir başka kararnameye göre (5 Aralık 1940 ve 14714 sayılı kararname) gerçek ve tüzel kişiler tarafından 100 kilodan fazla olarak satışı yapılan buğday, arpa, yulaf ve çavdarın fiyatları tespit edilecek olan azami fiyatların hiçbir şekilde üzerinde olamayacaktı. Bu tür satışlar için vilayetlere göre hububat fiyatları ayrı ayrı tespit edilmişti. Hükümet sadece bildirim zorunluluğu ve devlete zorunlu satışla yetinmemiş piyasadaki fiyatı da belirleme yoluna gitmiştir.”
“Hükümet el koyma işlemine ilk kez Şubat 1941 tarihinde başlamıştır. Bu el koyma işlemi Milli Korunma Kanunu’na dayanılarak 14.02.1941 tarih ve 2/15164 sayılı kararname ile gerçekleştirilmiştir.
Bu kararname ile çiftçilerin geçimlik, yemlik ve tohumluk için ayrılan kısımlar hariç hububatlarını kararname ile belirlenen fiyatlarla TMO’ya satmaları şart koşulmuştu. TMO bulunmayan şehir ve kasabalarda ise üreticiler istediği yere satış yapabilecekti. TMO bulunan yerlerdeki üreticiler eğer el konulan ürünlerini hemen paraya çevirmek isterlerse bu ürünlerini TMO’ya getirip tespit edilen fiyatlardan satabileceklerdi. Daha sonra çıkarılan 18. 06.1941 tarih ve 15955 sayılı kararname ile hükümetin el koyma yetkileri ve el konulacak ürün sayısı arttırılmıştır. 1941 yılında 17 il ile başlatılan uygulama daha sonra 39 ile çıkarılmış ardından, 1942 yılında bütün illeri içine almıştır.”
“Hükümetin kanun ve kararnameler çıkararak yapmaya çalıştığı düzenlemeler köylünün geniş bir kesimi tarafından tepki ile karşılanmıştır. Hem küçük hem de büyük çiftçiler gerek rüşvet vererek gerek ürünlerini kaçırıp saklayarak devlete teslim etmemek ve teslim edilecek ürün kısmını düşük göstermek için ellerinden gelen çabayı sarf etmişlerdir. Bu çabalar neticesinde kimin ürününe ne ölçüde el konulacağını yerel güç ilişkileri belirlemiştir.
Devletin payı olan ürün için jandarma ile birlikte köylere giden görevliler, zengin çiftçilerin, muhtarın, toprak ağalarının ya da Halk Partisi ileri gelenlerinin evlerinde kaldıkları için ürünlere el koyma işlemi başladığında hep bu kişiler kayrılmıştır. Sonuçta uygulamadan en çok etkilenen hep küçük ve orta ölçekli çiftçiler olmuştur. Çünkü ürettiği ürün kendine ancak yetebilen küçük ve orta ölçekli çiftçiler ellerindeki bu ürünlerini de devlete vermişler; büyük toprak ağaları ve zenginler ise sakladıkları ürünleri tüccara satarak karaborsa oluşturmuşlardır.”
(*):Şener;Sefer, İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tarım Politikası Arayışları, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (7) 2004 / 1 : 73-92
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.