Büyük Menderes niçin kirli akar? -1

Uygarlık, akarsuların çevresinde doğmuş, gelişmiş ve bugünkü durumuna ulaşmıştır.

Birinci Tunç Çağı'ndan itibaren de Büyük Menderes havzasında en önemli uygarlıkların kentleri kurulmuştur.

ADÜ Tarih Bölümü öğretim üyelerinden Sayın Engin Akdeniz’in yaptığı araştırmalar sonucunda Aşağı Büyük Menderes Havzası’nda Derinkuyu, Killiktepe, Kömür Adası, Saplı Ada ve Tavşan Adası’dır. Orta Büyük Menderes Havzası’nda Afrodisias, Bahçetepe, Dakyar Değirmeni, Dedekuyusu (Deştepe), Hamidiye, Kavaklıkahve, Küçüktepe (Çakırbeyli),Tepecik, Kadı Kalesi, Medet, Solmaz, Toygartepe, Üsgebi, Yenicekent Höyüktepe, Yenicekent Çayağzı kentleri tespit edilmiştir. (17).

İlk Tunç Çağı II de havzadaki yerleşim sayısında büyük artış oldu. Bu artış havza dışında tüm Ege dünyası için de geçerlidir. Güneybatı Anadolu’da bu dönemde yerleşilen höyük sayısı 266, Büyük Menderes Havzası’nda ise 80'den fazladır (18).

TÜRK BOYLARI AYDIN'I YURT TUTTU

Büyük Menderes Nehri'nin alüvyonları ile oluşan verimli topraklar bu havzada Hitit, Frig, Trak, Makedon, Pers, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı uygarlıklarının yer edinmelerine imkân sağlamıştır.

Bu güzel iklim, Türk boylarının da Aydın’ı yurt tutmasında en önemli unsurlardan birisi olmuştur.

Ne yazık ki bu güzel akarsuyun suları ve bu suların taşıdığı kimyasallar, zehirler, kısacası tüm atıklar bu güzel yurt köşesini yaşanmaz hale getirmektedir.

Bu yazı dizimizde kirliliğin kaynaklarını, boyutlarını, bize yaşattığı gerçekleri, sonuçlarını ve ne yapmamız gerektiğini ele alacağız.

Büyük Menderes havzası 37o 12’ – 38o 40’ kuzey enlemleri ile 27o 15’ – 30o 15’ doğu boylamları arasında yer alır Havzanın kuzeyinde Küçük Menderes ve Gediz havzaları, kuzey doğusunda Sakarya havzası, doğusunda Afyon suları kapalı havzası, güney doğusunda Burdur Gölü kapalı havzası ile Orta Akdeniz suları havzası, güneyinde Batı Karadeniz suları havzası ve batısında ise Ege Denizi yer almaktadır. (Yeşilırmak, 2006)

BÜYÜK MENDERES BAFA GÖLÜ YAKININDA DENİZE DÖKÜLÜR

Türkiye yüzölçümünün %3.2’sini kaplayan havzanın drenaj alanı 24,976 km2 olup, havzada yaklaşık 2,5 milyon kişi yaşamaktadır. 584 km. uzunluğundaki Büyük Menderes Nehri, bu alanın sularını toplayarak Ege Denizi’ne akmaktadır. Akarsu kolları İç Anadolu’da bulunmaktadır. Bunlardan biri Dinar’ın kuzeydoğusunda yer alan karstik kökenli Marsyas kaynağından doğan koldur. Daha uzun olan ikinci kol ise Sandıklı Ovası'nı içeren yüksek dağlardan inen derelerin birleşmesiyle oluşur.

Çivril Ovası'nda birleşen bu iki kol, Büyük Menderes adını alır, bir süre aynı doğrultuda ilerledikten sonra Çal’da keskin bir dirsek yaparak batıya dönmektedir. Burada üçüncü büyük kaynak kolu olan Banaz Çayı ile birleşir. Bu birleşim kısmında Adıgüzel Baraj Gölü bulunmaktadır. Büyük Menderes daha güneyde Sarayköy yakınlarında kendi adını taşıyan çöküntü ovasına girer, Honaz Dağı eteklerini izleyerek gelen Aksu Çayı’nı da aldıktan sonra genellikle ovanın güney kenarına yakın gelen Akçay ve Çine çaylarının da katılmasıyla batıya doğru ilerler. Germencik yakınlarından güney batıya dönerek Bafa Gölü’nün batısından denize dökülür. (276)