Aydın Sancağı, Ödemiş, Tire, Kuşadası incir üreticilerini kapsayan kooperatif, incir üretimini çağdaş yöntemlerle gerçekleştirmeyi, iç ve dış piyasalara incir sevk etmeyi ve ortaklarının çıkarlarını savunmayı amaçlıyordu. Kooperatif, yönetim kurulu kararıyla, incir dışında başka ürünlerin de pazarlanmasında aracılık edebilecekti. İzmir ihracatçı incir tüccarı, Smyrna Fig Packers Limited ve incir Anonim Şirketi (Societe anonyme de figues) gibi kuruluşlarda bir araya gelmiş ve Yemiş Çarşısı’nda incir piyasasını büyük ölçüde denetimi altına almıştı. Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Anonim Şirketi üreticiyi tekelden yürütülen alım işlemlerine karşı korumayı ve ortaklarının ürünlerine yüksek bir fiyat sağlamayı amaçlıyordu(167).
Ticari üstünlüğü azınlıklardan ve yabancılardan almak için etkili ve ciddi girişimlere de yine bu dönemde başlanılmıştı. İttihat ve Terakki Aydın örgütü, Aydın Vilayeti’nde sendikalaşan yabancı azınlık tüccara karşı Türk üreticisini korumak için tarımsal kredi satış kooperatiflerinin kurulmasına ön ayak oldu. Bu yörede yetişen ve “milli mahsullerimiz” arasında yer alan incir, üzüm ve palamut gibi ürünlerden “servet-i millimiz” için yeteri derecede yararlanmak amacıyla İttihat ve Terakki Heyet-i Merkeziyesi’nin himayesi altında kurulan bu kooperatifler, yörenin Müslüman çiftçi, bağ ve bahçe sahibi, tüccar ve eşrafını bir araya getirerek güçlü ihracatçı tüccar sendikaları karşısına “tek satıcı” olarak çıkmalarını sağlamıştır. Üreticiyi örgütleyen bu tür kooperatiflerden ilki Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Anonim Şirketi’dir. Bir tarımsal ürün satış ve kredi kooperatifi olan bu şirket, Aydın Sancağı, Ödemiş, Tire, Kuşadası incir üreticilerini kapsamış, üretim ve ticareti çağdaş yöntemlerle gerçekleştirmeyi, iç ve dış piyasalara incir sevk etmeyi ve ortaklarının çıkarlarını savunmayı amaçlıyordu(168).
Kooperatif Ortakçı, Söke, Ayasulug ve Nazilli’nin de içinde bulunduğu bazı yerlerde depo açmış incir alımına başlamış, incir piyasasının varlığı ve ihracatın İzmir limanından yapılmasından dolayı şirketin genel merkezi İzmir’de bulunmuş ve müdüriyet kurulmuş ve ayrıca, bir müdüriyet de mal alımına yakın olması ve demiryolu hattı üzerinde olduğunda Aydın’da kurulmuştu, ancak İzmir ve Ege bölgesinin Yunanlılar tarafından işgal edilmesi üzerine tüm bu faaliyetlerine ara vermiş ve ardından Türk bağımsızlık savaşının başarıyla sona ermesi ve Ege’nin Yunan işgalinden kurtulmasıyla birlikte, kooperatif Aydın İncir Mahsulleri Anonim Şirketi yeniden canlanarak 1925 yılından itibaren tekrar faaliyete geçmişti.(169).
Ancak bu şirket sermaye yokluğu nedeniyle incir tröstü karşısında varlık gösterememiştir.
Hemen ardından Osmanlı Anonim Aydın İncir ve Himaye-i Zürra Şirketi ve diğer girişimlerin başarısız olmasındaki temel nedenin sermaye sıkıntısı olması dolayısıyla başka bir yol denenmek üzere yola çıkılmıştır. Yine İttihat ve Terakki’nin desteği, Muğla Milletvekili ve Şura-yı Devlet Reisi Halil Menteşe, Vali Nazım Paşa’nın girişimleri ile 50 000 Lira sermayeli Milli Aydın Bankası’nın kuruluşu gerçekleşti.
Milli Aydın Bankası’nın kurucuları arasında Kazım Nuri Çörüş, Nazmi Topçuoğlu, Necip Bey, Hacı Ömer Efendizade İzzet Bey, Hacı Yahyazade Hafız Ahmet Efendi, Kocagözzade Şükrü Efendi, Osmanzade Rüştü Bey, Kuşadalı Mahmutzade Hasan Bey, Balcızade Hamit Bey, Balcızade Hakkı Bey, Peştemalcızade Şeyh Aziz Efendi, Peştemalcızade Hüdai Efendi, Osman Zeki Efendi, Kulaksızzade Mehmet Efendi, İdris Efendi, Hacı Glagıçzade İsmail Safa Bey, Ahmet Sarı, Hacı Halil Efendi, Hacı Taşlı Mehmet Ağa, Hancı Sarı Molla, Karacasulu Alioğlu Mustafa Bey, Hasan Efendi, Sukerizade Tevfik Paşa yer almaktaydı.
Kurucular incir üreticisi, toprak sahibi, pamuk üreticisi, tüccar, esnaf, komisyoncu ve Aydın’ın eşrafından seçilmişti.
Banka Kurşunlu Han’da 24 Eylül 1913’ta faaliyete başlamış, İzmir’de biri Yemişçiler Çarşısında diğer Cezayir Han’da iki şube açmıştı.
I.Dünya Savaşı başlamadan önce, Osmanlı topraklarındaki incir ağaçlarının yarısından fazlasına (3,5 milyon üzerinde) sahip Aydın İlinde 1913 yılında 43.724 ton(Osmanlı üretiminin yüzde 44’ü) incir elde edilmiş, bunun 23 bin 192 tonu yurtdışına satılmıştı(170)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.