Tarım topraklarının sayısal büyüklüğü ve aynı oranda verimliliği sürdürülebilir tarım ürünü ve gıdanın teminatıdır.
Osmanlı Devleti bu ilkenin farkında olarak yasal düzenlemelerle tarım topraklarını korurken maalesef Cumhuriyet döneminde özellikle 1980 sonrasında çok yüksek miktarlarda tarım toprağı bir daha tarım yapılmamak üzere kaybedilmiştir.
“Cumhuriyetin ilk yıllarında da, tarımsal üretimin arttırılması için çeşitli önlemler alınmış ve yasal düzenlemelere gidilmiştir. Ancak, tarımsal üretim yapısında köklü değişiklikler olmamıştır (Kepenek, 2016:44).
1960’larda traktörün tarım alanlarına girmesi ve izleyen yıllarda kullanımının artmasına bağlı olarak tarım alanlarında bir genişleme dikkati çekmiş, özellikle 1980’lerde kullanılan yeni teknolojiler, sulama ve gübreleme imkanlarının geliştirilmesi (Bayar, 2004:45) tarım alanlarının kendi içerisinde dönüşümüne neden olurken aynı zamanda tarım dışı alanların tarım alanlarına geçmesini de sağlamış ve toplam tarım alanlarının yüz ölçümü içerisindeki oranı %36’lara erişmiştir.
1980’lerden sonra ise bu oran tekrar düşmeye başlamıştır. Bu düşüşte 1950’den sonra artan ve kırdan kente yönelik göçlerin şekillendirdiği hızlı kentleşmenin etkileri de göz ardı edilemez. Günümüzde de devam eden şehirleşme başlangıçta daha çok sanayi faaliyetlerinin geliştiği İstanbul, İzmir, Ankara, Adana gibi geleneksel merkezlere yönelik olan göçlerle gerçekleşmekle birlikte, bugün farklı nedenlerle daha geniş bir alana yayılmış görünmektedir.1990 sonrasında, Türkiye’nin değişik merkezlerinde yeni üniversitelerin kurulması da, kentleşmeye yeni bir boyut kazandıran önemli bir gelişme olmuş (Işık, 2005:58-59) kent alanları tarım alanlarının aleyhine gelişme göstermeye başlamıştır. Bu durum, özellikle büyük şehirlerin çevresindeki tarım alanlarının yerleşim alanına dönüşmesine yol açmıştır.
Bu gelişmeler tarım alanlarının hızla daralması neticesini doğurmuştur.Yıllara göre tarım alanları aşağıdaki gibi bir seyir göstermiştir:
Yıllar Tarım arazisi miktarı(km2)
1949 152.721
1960 253.240
1970 273.390
1980 281.820
1990 278.560
2000 263.790
2010 243.942
2015 239.336
Son otuz kırk iki yıllık dönem ele alındığında da; tarım alanlarının genel olarak azalma eğiliminde olduğunu ve bu azalmanın yaklaşık olarak 45 bin km 2 olduğunu söylemek mümkündür.
“İl ölçeğinde değerlendirme yapıldığında özellikle Konya, Ankara ve Şanlıurfa illerindeki gibi Türkiye’nin alansal olarak büyük tarım alanları yıllara göre giderek azalırken (ki tarım alanı küçülen il sayısı 57’dir), uygulanan tarımsal politikalar ve verilen teşviklerle tarım alanların büyüdüğü il sayısı sadece 24’tür. Tarım alanlarındaki bu büyüme, alansal küçülme kadar etkili olmamış, 2007 yılından 2017 yılına gelindiğinde; tarım alanı pozitif değişim gösteren illerdeki artış miktarı 3.494 km2 iken, tarım alanı negatif değişim gösteren illerdeki düşüş miktarı bu değerin yaklaşık 3 katı olarak gerçekleşmiştir (18.517 km2 ).”
“2007 yılında Türkiye’de il başına düşen tarım alanı miktarı ortalama 3.000 km2 ’nin üzerindedir. Konya başta olmak üzere (21.408 km2 ), Ankara (12.053 km2 ) ve Şanlıurfa (11.269 km2 ) bu ortalamanın hayli üzerinde bir değere sahiptir (Şekil 3). 2017 yılında ise il başına düşen tarım alanı miktarı ortalaması 2.887 km2 ’ye gerilemiş bir önceki dönemde tarım alanı büyüklüğü bakımından ilk sırada yer alan Konya’da tarım alanı %12, Ankara’da %2 ve Şanlıurfa’da %1.6 oranında azalmıştır.”
Kaynak:Rüya Bayar, Arazi Kullanımı Açısından Türkiye’de Tarım Alanlarının Değişimi,DTCF Coğ.Bil.Derg.-2018. (NAİM ÖZDAMAR-DENGE YAZAR VE BUHARKENT MUHABİRİ)
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.