Gazetelerin sonu geliyor mu?

1980 yılına kadar gazeteler, halka bilgi ve haber ulaştıran, kamuoyu oluşturan basın kuruluşlarıydı. 80'li yıllardan sonra öncülüğünü Dinç Bilgin'in yaptığı basın kuruluşları ortaya çıktı. Bunlar plaza basını olarak da nitelendirildiler.

İletişimdeki yeni gelişmeler medyada üç bölümden oluştu: yazılı basın, görsel basın, sosyal medya. Sosyal medyada iletişim, o kadar hızlı yayılıyordu ki gazeteler çıkmadan haberleri bayatlıyordu. Bu durum gazetelerin biteceği kehanetine sebep oluyordu. Fakat gazeteleri internet bitiremedi. Sosyal medya denmeye başladı. O olmadı bu, şu olmadı o… Oysa insanların haber alma ve öğrenme arzuları bitmeyecek. Fakat Türkiye’de yaşananlar dünyanın ileri ülkelerinde yaşananlardan farklı. Dijitalleşme tüm dünyayı etkiliyor ancak bizdeki sorunda bunun payı küçük.

Evet, dijital bir devrim yaşandı. Hala da yaşanıyor. Vatandaş gazeteciliği, teknolojiyle mümkün hale geldi ama o vatandaş vatandaşlığa devam ediyor. Sosyal medya sayesinde herkes kendi medya şirketinin patronu… Ancak içerik üretebilme kabiliyeti başka bir şey. Ağustos 2013 kitap satış devi Amazon, Washington Post gazetesini 250 milyon dolara satın aldı.

Amazon gibi kökten değişikliklere imza atmış başarılı internet girişimlerinin sahibi olan şirketin gazete satın alması bu bakımdan çok anlamlıydı. Gazetenin (yani kağıdın) geleceğine olan inancından dolayı mı bu yatırımı yaptı? Bu satın alma yüzde 100 bir insan kaynağı yatırımıydı. Gazetede çalışan gazetecilerin içerik üretebilme kapasitesine yapılmış bir yatırımdı.

Burada Türkiye’deki medyanın kendi günahlarını kabul etmek zorundayız. Dokunulmaz bazı isimlerin dışında medya ,hiçbir zaman insan kaynağına çok nazik davranmadı. İşi, gücü ucuza kapatmak için çeşitli yollar aradı ve buldu. Yetenekleri yıldırdı. Yeteneksiz ve vasat yöneticiler tam da bu dönemde köşe başlarını tuttu. Vasatların ittifakı da yeteneklilerin önünü kesti. Kimse çok para kazanmak için gazeteci olmaz diyeceğim ama devlet televizyonlarında maaş çeklerini almak için kuyruğa giren akçeli işlerde başarılı tüccar gazetecileri duyunca ve görünce çaresiz susuyoruz.

Onları bir kenara bırakırsak, onların dışında kalan nice yetenekler, ne para kazanabildi ne de kariyerlerini planlayabildi. En sonunda da çekip gittiler. Yıllarca yayın yönetmeni arayan gazeteler gördük. Ara jenerasyonu kaybeden medyayı gelecekte daha da yeteneksiz kişiler yönetecek. Ucuz iş gücü olarak bulunan son kaynak ise blogger ve fenomen cephesi. Ama burada kim, kimi sömürüyor, istismar ediyor çok net değil. Sonuçta öyle bir yere gelindi ki piyasanın çoğu biraz önce sözünü ettiğim tüccar gazetecilere kaldı. Medyanın kendi günahları ve dijitalleşmenin dışında ülkemize has en önemli etki ise siyasetten geldi. Yeryüzünde örneği olmayan bir bastırma, sindirme sansürleme ve dizayn etme çabası… Miting kürsülerinden fırçalanan gazeteciler, yazarlar kendilerine telefonla fırça çekilince ağlayan gazete patronları…

Para kazanma derdi olmayan gazeteler, dönüşümlü patronluk yapılan yandaş medya, havuz medyası, paralel medya, diyagonel medya, olmayan videoları izlediklerini söyleyebilen gazeteciler... Peki sonuç? Gerçeğini bilmediğimiz korkunç tiraj rakamları. El konulan, patronu değişen ve dik duramayan tüm gazeteler tiraj kaybetti. Çünkü, medyanın bugünkü acıklı halinde inandırıcı olamamak gibi bir sorunu var. Bu arada 5-6 senelik olup da müthiş tiraj alan gazeteler de var. O da dik duruşları sayesinde oluyor. İyi gazetecileri tenzih ederim ama üzerine alınanlar olursa da haklı sebepleri vardır der, geçerim. Dijital tarafta neler oluyor diye bakacak olursak orası da pek parlak değil.

Yazmayı bilmeyenlerin gazetecilik oynamasına; iletişim, reklam ve pazarlama uzmanı kesilmesine tanık oluyoruz. Sıradan insanların birkaç bin takipçisi var diye Instagram’da reklam panosuna dönüştüğünü görüyoruz. Bu ne kadar inandırıcı peki? Reklam yüzlerini markayla örtüşüyor mu diye bilimsel olarak incelerken, fenomen seçiminde kriter nedir? Tüketicinizin tüm hayat görüşünü üç beş fenomene indirirken bunun ters tepebileceğini kimse düşünmüyor mu? Çeşitli kritikleri okuyunca görüyoruz ki derinlik “Beğendim” “Beğenmedim” düzeyinde. İyi de siz kimsiniz? Biz, sizi beğendik mi acaba? Hangi eğitim ve tecrübe ile yapılıyor bu kritikler?

Klasik medyanın büyük kısmında inandırıcılık sorunu var demiştim. Aynı durum maalesef sosyal medya da var.

Netice olarak şunu söylemek isterim ki Türkiye’de basın sürekli kan kaybediyor. Bunun nedenleri de şimdilik araştırma konusu edilmiyor. Böyle giderse Türkiye’deki gazeteleri zor günler bekliyor.

Hepinize iyi hafta sonları sevgili Denge okurları.