Uzun bir aradan sonra tekrar köşeme ve gazeteme döndüm bu haftadaki yazım daha çok vertigo hastalarının ve egzersizleri günümüzde çok fazla yaygın hale gelen vertigo hastalığına karşı uygulanan bir ilaçsız tedavi yöntemidir. Vertigo hastalığı kısaca tanımlanırsa, kişide baş dönmesi ve buna bağlı olarak denge şikayeti ve denge duyusunun kontrol edilemez bir duruma gelmesi ile oluşan bir hastalıktır. Daha doğru bir ifadeyle vertigonun kendisi aslında hastalık değildir ama bu şikâyet hastalık habercisi olarak tanımlanır.
Pekala, vertigoya neden olabilen etkenler nelerdir. İnsanda denge beyin, beyincik, omurilik, iç kulak, sinirler gibi sistemlerde ya da organlarda sağlıklı bir çalışmayla sağlanır. Bu organlarda ve sistemlerde oluşan bozukluklarda dengesizlik ve baş dönmesi etkileri görülür. Baş dönmesinin en fazla görüldüğü nedenler arasında iç kulakta dengenin sağlanmasını sağlayan yarım daire kanallarının doğru çalışmamasıdır. Kanallar içindeki yapıların yerinden oynaması, kanalları tıkaması hastada baş dönmesi, dengesizlik, bulantı ve kusma etkisi yaratabilir. Bu kanallardaki sıvının artması burada şişmeye neden olacağından aynı etkileri gösterebilir. Bu durumda hastada meniere hastalığı oluşur. Hastalar bazen grip, nezle gibi hastalıklardan sonra etkilenerek, denge sinirinin etkisiyle baş dönmesi yakınmaları gelişebilir.
Genelde toplumun genelinde rastlanan ve hafif baş dönmesi şikâyetinden başlayarak kişiyi yatağından doğrulamayacak kadar kötü hissettirecek seviyeye getirebilir. Denge duyusunu kontrolünü kaybeden hasta sarhoşluk hissine kapılabilir. Vertigo için yapılacak egzersizlere yavaş bir şekilde başlanmalıdır. Egzersizlere adaptasyon artıkça yavaş yavaş egzersizin kademeli olarak arttırılmalıdır. Başlangıçta düşme olasılığına karşı gerekli önlemlerin alınması gerekir. Vertigoda ilk egzersizler başlangıç yani alıştırma evresine dayanmaktadır. Bu rahatsızlığa karşı önerilen bazı egzersizler aşağıdaki şekildedir.
• Ayaklar kollar ile birlikte yan tarafa doğru açılır ve yaklaşık 30 saniye bu şekilde beklenir. Egzersiz günde 2-3 defa tekrarlanır.
• Ayakta sallanma egzersizi hasta ayakta iken ayaklar ve kollar hafif yan tarafa doğru açılır. Ağır bir şekilde ön ve arkaya doğru eğilir hareketler yapılır. Hareket yavaş yavaş uzatılır. Egzersiz günde 2-3 defa 20'şer kez tekrarlanır.
• Yerinde yürüme hasta ayakta normal duruş şeklinde durur. Dizler yukarı doğru yürür pozisyonda olduğu yerde yürünür. Bu hareket 20-25 defa aralıksız tekrarlanır.
• Denge iyileştirme egzersiz bu hareketler diğer hareketlerden biraz daha zordur. Bunun için yavaş başlanması gerekir. Egzersizler zamanla kademeli olarak arttırılır.
• Yerinde dönme egzersizi için bacaklar birbirinden hafif açılır. Kollar yana salınarak. Yarım daire şeklinde kişi kendi etrafında döner. Hareket 5-6 defa tekrarlanır. Baş ilk önce sağa daha sonra sola çevrilir. Baş hangi tarafa çevrildiğinde daha çok dönüyorsa o yöne daha fazla yoğunlaş ılır.
• Ayakta baş hareketleri hasta ayaklarını birbirine bitişik şekilde baş önce yukarı sonra aşağı doğru hareket ettirilir. Ardından baş önce aşağı sonra yukarı hareket ettirilir. Hareketler 10'ar defa tekrarlanır.
• Yürüyüş egzersizleri 5 adım yürüdükten sonra yaklaşık 5-6 saniye baş dönmesi geçene kadar beklenir. Hareket 15 metre kadar yapılır. Günde iki defa yapılmalı ve mesafe kademeli olarak arttırılmalıdır. 5 adım yürüdükten sonra durarak kişi kendi etrafında dönmeli ve yürüyerek geri dönmelidir. Baş dönmesi geçene kadar 5-6 saniye beklendikten sonra tekrar başlanır. Hareket 5 defa tekrarlanır. Günde 2 defa yapılarak kademeli olarak arttırılmalıdır. Her adımda baş sağa ve sola çevrilmeli ve 15 metre tekrarlanmalıdır. Aynı şekilde baş aşağı ve yukarı hareket ettirilir ve yine 15 metre tekrarlanır.
• Hasta sırt üstü bir yatağa uzanması ve ayaklarını yatağın üzerinde tutacak şekilde dik halde oturur pozisyona gelin. Uzaktaki bir noktaya bakın ve aynı anda hızlı bir biçimde sırt üstü yatmaya çalışın. Bu esnada gözlerinizi ileri bir noktaya odaklamaya özen gösterin. Sırt üstü yatar duruma geçince yukarı doğru bakarken hızla sola dönün ve dönük pozisyonda 30-35 saniye kadar bekleyin.
• Hasta sola doğru dönmüşken gözleriniz yine ileri bakar durumda bu sefer hızla sağa dönmesi ve sonra tekrar bir süre bekleyip ve ardından hızla sırt üstü uzanır duruma geçin. Bu hareketler esnasında baş dönmenizin olması sizi telaşlandırmasın.
• Hasta sırt üstü yatar durumda iken yukarı doğru bakarken hızlı bir şekilde doğrulup oturma durumuna gelin.
• Yapılacak olan bu egzersizlerin gün aşırı zamanlarda 5-10 defa tekrar edilmesi ve programın en az 2-3 hafta boyunca uygulanması önerilmektedir. Şayet baş dönmesi şikayetleriniz azalır ama tamamen kaybolmaz ise egzersiz planını 2-3 ay kadar uygulamanız önerilir. Bu süre sonunda da şikâyetleriniz devam ediyor ise bir KBB uzmanı ile görüşüp kontrolden geçmenizde yarar var.
Burada önemli bir noktaya değinmek gerek, egzersizleri uygulayacak kişide sırt, boyun ya da omurgada rahatsızlığı varsa kontrollü olarak uygulama yapmalıdır. İfade edilen hareketler temel mantık olarak vücudun denge sistemini güçlendirmek ve iç kulaktaki sıvıda varsa partiküllerin atılmasını sağlama düşüncesidir. Egzersizler yapılırken baş dönmesi şikayeti görülebilir buna rağmen mutlaka hareketlerin yapılmasına devam etmek gerekir. Sözü edilen egzersizlerin baş dönmesi sorunu haricinde diğer denge rahatsızlıklarında da uygulanması faydalı olacaktır. İyi hafta sonları dillerim.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.