Egzersizin beyin üzerine etkisi

Çok değerli okurlar hatırlayacaklardır geçtiğimiz yıllarda, egzersizin beyin üzerindeki çok çeşitli etkilerini yazmıştık. Birçoğumuzun yerinden kalkmakta güçlük çektiği bu soğuk günlerde, egzersizin önemini bir kez daha hatırlatmak isterim. Düzenli olarak yapılan egzersiz bireyin hem fiziksel hem de psikolojik olarak kendini iyi hissetmesini sağlar. Koroner kalp hastalıkları riskinin azaltılmasında, kilo kontrolünde, esneklik ve kas kuvveti kazanmada, sırt ve bel problemlerinin azaltılmasında da egzersizden faydalanılmaktadır. Psikolojik yararlarının başında ise bireyin özsaygısını yükselterek stres yönetimi üzerinde etkili olması, anksiyete ve depresyonu azaltması, zihinsel gerilimi azaltması gibi olumlu etkileri vardır Bugün, vücudumuzu çalıştırmanın beynimize ne gibi faydaları olduğunu belirtmekte yar var.

Egzersizin ne yararı var deyip geçmeyin. Düzenli egzersiz yapmak stres, kaygı, depresyon gibi işlevselliğimizi olumsuz yönde etkileyen birçok sorun ile baş etmemize yardımcı olur. Stresli olmak hücrelere hasar veren birtakım unsurların ortaya çıkmasına sebep olur. Ancak egzersiz, normal şartlar altında, onarım mekanizmaları, bu hücrelerin sonraki mücadeleler için eskisinden daha dayanıklı hale gelmesini sağlar. Başka bir deyişle, tıpkı kaslar gibi beyin hücreleri de zorlandıkça güçlenirler. Çok şiddetli seviyede olmadıkça stres, beyne iyi gelir.

Kaygı seviyesi için ise egzersiz yapmak dikkati böler, kaygıyı arttıran olumsuz geribildirim döngüsünü kırar, kaygının sebep olduğu fiziksel semptomları ortadan kaldırır, kaygı döngüsünün kırılmasında önemli rol oynayan kimyasallarının oluşmasını arttırır. Depresif şikâyetler ise egzersiz yalnızca "mutluluk hormonu" olarak bilinen endorfinin salgılanmasını sağlamakla kalmaz ayrıca çok önemli bazı kimyasalların oluşumunu dengeler. Norepinefrin seviyesini arttırarak beyni harekete geçirir ve özgüveni yükseltir. Dopamin seviyesini arttırarak dikkati ve motivasyonu yükseltir, beynin ödül merkezindeki dopamin alıcılarına bağlı enzimlerin oluşumunu tetikleyerek tatmin duygusu yaratır. Serotonin seviyesini düzenleyerek duygu durumunu daha ideal bir hale getirir. Çok faydalı olmakla birlikte, egzersizin ilaç kadar çabuk tesir etmediği de bir gerçek; kalıcı bir etki gösterebilmesi için bir süre düzenli biçimde devam etmek gerekiyor. Psikologlar, yürüyen veya koşan insanların depresyon yönünden hem psikolojik hem de fizyolojik faydalar elde ettiklerini görmüşlerdir.

Bağımlılıkta, davranışı sürdüren ve bireyin kendinde değiştirme gücünü bulamadığı şey, beyninde gerçekleşen yapısal değişimdir. Bu değişim, tepkisel bir davranış biçiminin oluşmasına sebep olur. Egzersiz, kişilerin yeni uyaranlara uyum sağlayabilmelerine, alternatif ve olumlu senaryolar edinebilmelerine yardımcı olur. Ne kolay ne de kesin bir çözüm değildir; ancak düzenli devam edildiği takdirde uzun vadede çok yönlü bir çözüm önerisidir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite egzersizi kontrol eden bölgeler, aynı zamanda beyinde bilgi akışını koordine eder. Yapılan hareketler beynin dengeyi, zamanlamayı, motor becerileri, ket vurmayı ve odaklanmayı kontrol eden bölgelerini harekete geçirir. Özellikle dövüş sanatları, bale ve jimnastik gibi yapılandırılmış veya dağcılık, dağ bisikleti, kaykay gibi kompleks spor dalları çok faydalı olduğu yapılan araştırmalarla tespit edilmiştir. Dartmouth Üniversitesi’nden David Bucci, çoğu zaman başvurulan ilaç tedavisi sebebiyle endişe duyduğunu; erken yaşta psikostimülan ilaç (bir çeşit psikiyatrik ilaç grubu) kullanımının uzun vadede etkilerinin yeterince bilinmediğini belirtiyor. Bucci'nin çalışmalarının sunduğu üç önemli bulguyu özetleyelim: Egzersizin etkileri, kişinin yaşına göre değişiyor; beyin gelişimi devam eden çocuk ve ergenler, yetişkinlere göre daha çok fayda sağlıyor (dikkat eksikliği ve hiperaktivite, pek çok kez yetişkinliğe erişildiğinde son bulmuş olmakla birlikte, kimi zaman sürebiliyor). Bucci'nin farelerle yapılan bir çalışmasına göre, dikkat eksikliği ve hiperaktivite benzeri belirtiler gösteren dişi fareler, egzersizle, erkeklere göre daha çok gelişme kat ediyor.

MOTİVASYONA ETKİSİ

Egzersiz yaparak bedenimizi çalıştırmak düşünce süreçlerimizi, odaklanmamız için çok faydalıdır. Egzersiz motivasyonumuzu iyileştirerek işlevselliğimizi olumlu yönde etkilediği gibi, hafızamızı geliştirir, öğrenme kapasitemizi arttırır. Özellikle sosyal uyaranların da mevcut olduğu durumlarda birden fazla artısı olur. Yalnızca öğrenmeyi pekiştirmekle kalmaz, sosyal becerilerimizi de fark edilir biçimde ilerletir. 2007 yılında Almanya da yapılan araştırmada insanların egzersiz yaptıktan sonra, egzersiz öncesine göre % 20 daha hızlı bir biçimde kelime öğrenebildikleri görülmüştür.1990'ların sonuna doğru Naperville'de "radikal" bir beden eğitimi programı uygulaması ortaya çıktı; öğrenciler haftanın 5 günü, okuldan önce 1,5 kilometre koşmaya başladılar. Zamanla, akademik alanlardaki performanslarının belirgin bir biçimde yükseldiği görülmüştür. Titusville ve Kansas şehirlerinde bulunan iki okulda daha benimsenen aynı beden eğitimi uygulamasıyla, akademik performansın yanı sıra, sosyal becerilerin de belirgin bir biçimde geliştiği ve aralarında yaşanan şiddet olaylarının azaldığı tespit edilmiştir. Egzersiz kavrama yeteneğimizi de geliştiriyor. American Collage of Sports Medicine ’ın yaptığı bir araştırmada düzenli olarak fiziksel aktivitede bulunan çocukların sözel ve sayısal testlerde gelişmeler yaşadıkları kesin olarak gösterilmiştir. Ayrıca bu aktiviteler ileriki yaşlarda kavrama yeteneğinin kaybolmasına da mani oluyor.

Sonuç olarak, gerek sinirbilim gerekse psikolojinin çeşitli alt dallarına yapılan araştırmalarda, fiziksel egzersizin, bedenimiz gibi, beynimizi de geliştirdiğini gösteriyor. Üstelik bu araştırmalara göre, etkilenen, yalnızca bilişsel veya sosyal becerilerimiz yahut psikolojik sağlığımız değil; beynin yapısı değişiyor. Anlaşılacağı üzere, beden ile zihin arasında birçoğumuzun sandığından çok daha yakın bir ilişki bulunmaktadır.

Kaynak: Colcombe ve Kramer, 2003, Yaffe, 2009, Ratey, J.J., & Hagerman, E. (2008).Spark: The revolutionary new science of exercise and the brain. NY: Little, Brown and Company.Wood, J. (2012). Exercise benefits memory, mental health. PsychCentral.Beyni geliştirmek için.. www.kigem.com/beyninizi-sasirtin-dusunme-biciminiz-degissin.html‎,* Mary Carmichael, 26 mart 2007, Newsweek , ttp://www.msnbc.msn.com/id/17662246/site/newsweek/Çeviren ve Derleyen: Reyhan Oksay (20.04.2007, Cumhuriyet-Bilim Teknik) ***www.faydalibilgiler.com/.../Beyin-hucrelerimiz-surekli-oluyorlar-mi.htm.