1924 yılında tarım ürünleri fiyatlarında yaşanan sıkıntıların giderilmesi için TBMM “İtibar-ı Zira Birlikleri Kanunu”nu çıkardı. 13 maddelik bu kanunla kooperatifçilik teşvik edilmekte, harç, rüsum ve bazı vergilerden muaf tutulmaktadır.
İzmir’de yayınlanan Ziraat ve Ticaret Gazetesi 9 Eylül 1924 tarihli nüshasında o yılın üretim rakamlarını vermektedir:
“Bu nedenle burada, 1923 yılına ait elde edebildiğimiz birkaç rakamı vermekle yetiniyoruz. Pamuk; 160 bin balya, Tütün; 26 milyon 90 bin 33 kilo 686, Palamut; 32 milyon kilo, Afyon; 22 bin sandık ve Meyankökü 28 milyon kilo. Bu verileri Mütareke dönemindeki üretim miktarları ile kıyasladığımız zaman hepsinde de artış sağlandığını görmekteyiz. Bölgenin en önemli ürünlerinden olan üzümden 1923’de 36 milyon 608 bin kilo ve incirden 20 milyon 480 bin kilo istihsal sağlanmıştır. Bu miktarlar Mütareke dönemindeki üretim miktarlarına kıyasla olumlu görünse de Dünya Savaşı öncesindeki miktarların ancak yarısını oluşturabilmektedir. Üzüm ve incirden sonra bölgenin bir diğer önemli ürünü olan zeytinden 8 milyon kilo hâsılat elde edilmiştir. Bu miktarın yüzde 37,5’i (3 milyon kilosu) İzmir, yüzde 25’i (2 milyon kilo) Edremit ve yüzde 18,7’si (1 milyon 500 bin kilo) Ayvalık yöresine aittir. 1923 yılı zeytininden 8 bin kilo yağ çıkarılmıştır.”
Erdal Aslan Tariş Tarihi’nde, incir üreticilerinin yeniden kooperatifleşmesini anlatır:
“1925 yılında-Kurtuluş Savaşı sonrası- tüm faaliyetleri işgal dolayısıyla askıya alınmıştı. İncir Kooperatifi Şirketi ancak 1927 yılında faaliyete başlayabilmişti.1933 yılına kadar İttihat adı altında faaliyet gösteren incir üreticileri bu ad altında 1936 yılına kadar sürdürdükleri çalışmalarını kooperatifler yasasının çıkması ile 1935 yılından itibaren Tariş İzmir İncir ve Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri Birliği ismini almıştır.”
İlk kooperatifleşme Aydın incir tarihinde çok ve en önemli yere sahip olan Gemencik’te başlar.
“Kanunun çıkması ile Aydın İncir Müstahsilleri Kooperatifi’nin tekrar ayağa kaldırılabilmesi için Aydın’da düzenlenen toplantılar sonrasında,1925 yılında kooperatifin yeniden hayata geçirilmesine karar verildi. Hükümetin Milli Aydın Bankası ve Ziraat Bankası’ndan sağladığı kredi ve ödeme ikrazlarıyla 21–25 Mayıs 1925 tarihlerinde Ortaklar, Germencik, Erbeyli, Köşk ve İncirliova’da yeniden faaliyete geçmiştir. Kooperatif başarılı çalışmalar yaparken ihracat ve satış sonrasında 1929 yılında 209 000 Lira kâr dağıttı.
Aydın İncir Müstahsilleri Kooperatifi 1933 yılında adını Aydın Zirai Satış Kooperatifleri İttihadı, olarak değiştirinceye kadar varlığını sürdürdü.
1925–1932 yılları arasında Aydın İncir Müstahsilleri Kooperatifi başarılı çalışmalar yapmış olsa da işlem hacmi, satış tutarları ve kâr miktarı açısından incir piyasasına hâkim olamamıştır.
Kooperatif için İzmir ihracatçılarıyla dünya piyasasında serbest bir yarışa girişmek zorunlu olmuştur. Piyasanın eskiden beri hâkimi olan Aram Hampursun ve Bakırcıyan’ın ortak firmalarını geride bırakarak, ihracat miktarı itibariyle birinciliği kazanmıştır. 1930’lu yıllardan itibaren üreticinin temel sorunu ürününü satmakta karşılaştığı güçlüklerdi.
21–25 Mayıs 1933 tarihleri arasında Köşk, Reşadiye, Germencik, Erbeyli ve Karapınar incir depoları birer bağımsız kooperatife dönüştü ve genel kurullarını yaparak seçtikleri üyelerine İttihat Kooperatifini oluşturmak üzere 25 Mayıs’ta Karapınar’a gönderdiler. Böylece Aydın Zirai Satış Kooperatifleri İttihadı kurulmuş oldu.
1930–1933 yılları arası ihracatçıların ve İzmir yemişçiler çarşısındaki tüccarın üretici aleyhine yeni tezgâhlar tertipledikleri yıllardı. Üreticiler İzmir’e incir sevk etmeyerek ve ürünlerini satmayarak boykot düzenlerler.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.