Cumhuriyet Hükümetlerinin Tarıma Yaklaşımları-19

1939 -1942 yılları arasında görev yapan I. Ve II. Saydam hükümetleri döneminde, II. Dünya Savaşına hazırlıksız yakalanan ülkede en büyük sıkıntıyı Türk çiftçisi ve köylüsü çekmiştir.

Ortaya çıkan parasal genişleme ve ithal mallarındaki kıtlık nedeniyle halkın piyasadaki mallara saldırması, buna karşılık tüccarın stok yapması da eklenince fiyatlar hızla yükselmeye başlamıştır (1).

Bu durumla birlikte, üreticiler ve toptancı büyük tüccarlar stokçuluk, karaborsacılık gibi yollarla büyük kazançlar sağlamışlardır. Sonuç olarak, Atatürk döneminin taviz vermeden uygulanmaya çalışılan “Denk bütçe ve sağlam Türk parası” politikaları artık işlemez olmuştur (2).

Daha sonra yapılan değişikliklerle tarımsal üretim de kanunun kapsama alanına alınmıştır. Muhtaç çiftçiye ödünç tohumluk verme gibi kanunlar çıkarılmıştır (3).

Bunların yanında, önemli başka bir uygulamayla, çiftçiler, geçimlik ve tohumluk olarak ayırdıklarının dışında kalan hububatı çok düşük fiyatlarla Toprak Mahsulleri Ofisi’ne satmak zorunda bırakılmışlardır (4).

Büyük tüccar ve büyük çiftçilere karşı her türlü tedbir alınmaya çalışılmış ancak başarılı olunamamıştır. Bütün alınan kararlara ve yaptırımlara rağmen stokçuluk ve karaborsacılık artmış, hükümete karşı adeta bir meydan okuma havası hâkim olmuştur. Alınan polisiye önlemlerin sertliği de toplum içinde belli bir tepki doğmasına yol açmıştır. Bu durum, halkın genel sefaleti ve bir kesim tarafından yapılan büyük vurgunculuk, yönetici kadroda, büyük tüccar ve toprak ağalarına karşı ciddi bir tepkiyi ortaya çıkartmıştır (5).

Temmuz 1942’de Başbakan Refik Saydam’ın ölümü ile hükümet değişikliğine gidilmiştir. Başbakan, Şükrü Saraçoğlu olmuştur. Bu yeni hükümet döneminde yeni bir politika uygulanmaya başlanmıştır. Refik Saydam’ın; “bir milyona yakın insanın silâhaltında bulunduğu savaş yıllarında özellikle tüccarların hükümetin mümessili gibi çalışmaya mecbur olduğu ve gerekirse toplumdan çıkartılmasının düşünüleceğini38” ifade eden anlayışına karşılık, Şükrü Saraçoğlu, bu devletçi yaklaşım yerine "piyasacı" yaklaşımı benimsemiştir (6).

Kaynaklar

(1): Oktay Yenal, Cumhuriyet’in İktisat Tarihi, İstanbul, Creative, 2001, s. 99.

(2): Korkut Boratav, Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2002. Ankara: İmge, 2005. s. 99- 100.

(3): 3 BCA, Kutu: 030-0-018, Yer: 97-124-5.

(4): Yenal, a.g..e.s. 101.

(5): İBRAHİM MERT ÖZTÜRK; İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI TÜRKİYE’SİNDE OLAĞANÜSTÜ EKONOMİK KARARLAR: MİLLİ KORUNMA KANUNU VE VARLIK VERGİSİ,s,143

(6): Boratav;a.g.e.s 101. (NAİM ÖZDAMAR-DENGE YAZAR VE BUHARKENT MUHABİRİ)