Değerli okurum,Emeklilikte kavram kargaşası olan sorunların başında Dul yetim aylıklarının bağlanması, Staj süreleri ve 18 yaş şartı gelmektedir.Bir bayan okurum; Sigortalılık sürenin hesaplanmasında 01/04/1981 tarihi sigortalılık süresi başlangıcında neyi ifade etmektedir? Diye sormaktadır.
Bu sorudan hareketle ilk işe giriş tarihine göre 18 yaş kavramına netlik kazandırmaya çalışacağım.
Bayanlar için 4 (a) sigortalılarından, sigortalılık süresinin başlangıcı;
- 1/4/1981 tarihinden önce ise bu tarihin,
- 1/4/1981 tarihinden sonra ise 18 yaşın doldurulduğu tarihin,
sigortalılık süresinin başlangıcı olarak dikkate alınması, 18 yaş öncesinde geçen çalışma sürelerinin iptal edilmeyip, prim ödeme gün sayısına ilave edilmesi gerekmektedir.
Erkekler için ise bu milad 08/09/1976’dır.
Yani Erkeklerin sigortalılık başlangıcı 08/09/1976 tarihinden önce ise bu tarihi sonra ise 18 yaşı doldurduğu tarih dikkate alınacaktır. Burada 18 yaş öncesinde geçen çalışma süreleri iptal edilmeyip prim ödeme gün sayısına ilave edilecektir.
Dul yetim aylıklarının bağlanma şartlarına gelince ; Sigortalının vefatı halinde, belirli şartların da karşılanması durumunda, hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmektedir. Dul ve yetim aylığı olarak da bilinen bu ödeme, her halde ve şartta yapılan bir ödeme değildir.
5510 sayılı kanunda değişiklik yapıldığı için, sigortalının vefat tarihine göre aylık bağlanma şartları farklılaşmaktadır. 01/10/2008 tarihinden önce vefat eden sigortalılar bakımından aranan şart; bu kişinin en az 5 yıldan beri sigortalı olması ve en az 900 gün sigorta priminin bildirilmiş olmasıydı. Geriye dönük borçlanma şartları var ise, hak sahipleri ya da sigortalı borçlanma yaparak, eksik günleri tamamlayabiliyor ve böylece 900 güne ulaşarak aylık almaya hak kazanabiliyordu.
Ancak 01/10/2008 tarihinde ve bu tarihten sonra vefat eden sigortalılar için dul ve yetim aylığı alma şartları değişmiştir. Bundan böyle aşağıdaki şartlar aranacaktır:
• En az 1800 gün sigorta priminin yatırılmış olması (Borçlanma yapılabilir)
• 4/a kapsamında yani ssklı işçi olarak çalışanlar için, en az 5 yıldan beri sigortalı olmak ve toplam en az 900 gün sigortasının bildirilmiş olması (Borçlanma yapılamaz.)
Örneklerle açıklamak gerekirse ; sigortalı işçi (4/a) 05/06/2009 tarihinde vefat etmiş olsun. Bu işçinin bildirilen sigortası 750 gün ve askerlik borçlanması ile kazandığı gün sayısı da 500 olsun. İkisinin toplamı 900’ü geçse de, 2008’den sonra ölen sigortalı için, borçlanma süreleri dikkate alınmadığından, bu sigortalının hak sahiplerine dul ve yetim aylığı bağlanmayacaktır.
Ya da ; 09/11/2009 tarihinde ölen sigortalı işçinin ilk sigortalılık tarihi de 26/05/2005 olsun. Bu işçinin sigorta prim sayısı da 1000 olsun. Sigortalı, 900 gün sayısını aşmış olsa da, sigorta süresi 5 yılın altında kaldığından, bu sigortalının hak sahiplerine de aylık bağlanmayacaktır.
5 yıl ve 900 gün, 4/a lı işçiler için ve borçlanma yapılmadan maaş bağlanma koşullarını içermektedir. 1800 gün şartı ise hem işçileri hem bağkurlular hem de emekli sandığı mensupları için geçerlidir.
Buna göre; 01/10/2008 tarihinden sonra ölen sigortalının 1800 gün primi varsa, hak sahiplerine dul ve yetim aylığı bağlanmakta ve her hangi bir sigortalılık süresi şartı da aranmamaktadır. Üstelik bu 1800 gün için sigortalı borçlanmış olabilir ya da hak sahipleri geriye dönük borçlanma da yapabilir.
5510 sayılı Kanuna göre hak sahibi; eş, çocuk, ana ve babayı ifade etmektedir. Eş, ölüm tarihinde sigortalı ile resmi olarak evli olan kişidir. Dolayısıyla, imam nikahlı eşe dul aylığı bağlanmamaktadır.
Çocuk; sigortalının evlilik bağı içinde doğan çocuğu veya evlat edindiği kişidir. Erkek çocuk öğrenci değilse 18 yaşını doldurmamış olmalıdır. Liseye giden erkek çocuk 20 yaşını doldurmamış olmalı ve üniversiteye giden erkek çocuk ise 25 yaşını doldurmamış olmalıdır. Bu yaşlardan önce okullar bitirilirse, yetim aylıkları kesilecektir. Ancak yaşını daha doldurmamış ve eğitimine devam eden erkek çocuk evlenirse, yetim aylığı kesilmeyecektir.
Kız çocuğu ise yaşı kaç olursa olsun, eğitim durumu ne olursa olsun yetim aylığı alabilmektedir. Ancak evlenmeleri halinde yetim aylıkları kesilmektedir. Evliyken boşanan veya dul kalanlara ise maaşları tekrar bağlanmaktadır.
İster kız ister erkek çocuk olsun; en az %60 oranında engelli/malul olan çocuk söz konusu ise; bunlarda yaş, eğitim, bekarlık gibi şartlar aranmayacak ve bunlar ölene kadar yetim aylığı alabilecektir.
Genel olarak ifade etmek istediğim tek şey , sigortalı öldüğünde, hak sahiplerine mutlaka dul ve yetim aylığı bağlanamamasıdır.
Bu şartlar ölümün 01/10/2008 öncesi ve sonrası gerçekleşmesidir.
Haftaya görüşmek üzere , sosyal güvenlikle kalın.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.