SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’na tabi olarak çalışmış olan sigortalılar belli şartların varlığı halinde uzun vadeli sigortaları olarak nitelenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini toptan ödeme/kesenek iadesi adı altında geri alabilirler.
Geri alınan bu primler daha sonra istenmesi halinde belli şartlarla SGK’ya geri iade edilerek emekli aylığı bağlanması işlemlerinde değerlendirilebilir.
Konuyu 4/a(SSK) -4/b ( Bağ-Kur)-4/c ( Emekli Sandığı ) açısından bakarsak ;
SSK ve Bağ-Kur’lular ile ilk defa 01.05.2008 tarihi ve sonrasında memur statüsünde çalışmaya başlayan memurlar bakımından hangi şartlarla ödedikleri primlerin kendilerine iade edileceği 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun farklı maddeleri içerisinde düzenlenmiştir.
5510 sayılı Kanundaki düzenlemeye göre geçmişte sosyal güvenlik sistemine ödenmiş olan primlerin toptan ödeme olarak sigortalılara iade edilebilmesi için
a)SSK ve 01.05.2008 tarihinden sonra Emekli Sandığına tabi olan sigortalıların/memurların çalıştıkları işten ayrılması, Bağ-Kur sigortalılarının ise işyerlerini kapatmaları,
b)Emeklilik/yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurdukları halde malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamamaları, şarttır.
Primlerin sigortalılara iade edilebilmesi için bu iki şartın birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Emeklilik yaşını doldurmayanlara prim iadesi yapılmamaktadır.
Sigortalıların emekli olabilmeleri için ilgili kanunlarda belirtilen sigortalılık süresini, prim gün sayısını/fiili hizmet yılını ve yaşı doldurmuş olmaları gerekmektedir.
Geçmişte sosyal güvenlik kurumlarına ödenmiş olan primlerin geri alınabilmesi için ilgili kanunlarda emeklilik için öngörülen yaşın doldurulmuş olması gerektiğinden, emeklilik yaşı doldurulmadan primlerin toptan ödeme olarak geri alınması imkanı bulunmamaktadır.
Malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanılmış olması durumunda da primler iade edilmez.
Sosyal güvenlik sistemi zorunluluk esasına dayanmaktadır. Dolayısıyla, kişinin sigortalı olup olmama konusunda iradesinin bir önemi bulunmamaktadır. Alınan primler kişilerin kısa ve uzun vadede karşılaşabilecekleri risklerin telafi edilmesi amacıyla yapılacak ödemelerin finansmanında kullanılmaktadır.
Bu bağlamda, malullük, yaşlılık ve ölüm hali de sosyal güvenlik sisteminde risk olarak kabul edilmekte ve kişileri bu risklere karşı güvence altına almayı amaçlamaktadır.
Sağlanan güvencelerden en önemlisi kişiye veya geride kalan hak sahiplerine (eş, çocuk, anne-baba) belli şartlarla aylık bağlanmasıdır.
Dolayısıyla, geçmişte sosyal güvenlik sistemine prim ödemiş olan bir kişi malullük aylığı veya yaşlık/emeklilik aylığı bağlanmasına hak kazanmış ise, bu kişilere öncelikle aylık bağlanmaktadır. Bu durumda olan kişilerin emekli aylığı yerine geçmişte sosyal güvenlik sistemine ödemiş oldukları primlerin toptan olarak kendilerine ödenmesi şeklinde bir tercihte bulunmaları mümkün değildir.
Sigortalının ölümü halinde geride kalan hak sahipleri de ödenmiş primleri geri alabilirler.
SSK, Bağ-Kur statüsünde veya 01.05.2008 ve daha sonraki tarihler memur statüsünde sosyal güvenlik sistemine prim ödemiş olan sigortalıların ölmüş olması durumunda 5510 sayılı Kanuna göre hak sahibi niteliğini taşıyan eş, çocuk ve anne-baba da sigortalının ödemiş olduğu primleri hisseleri oranında alma hakları vardır.
Ancak, hak sahiplerine primlerin toptan ödeme olarak verilebilmesi için, hak sahiplerinden hiçbirisinin ölüm aylığına hak kazanamamış olması şarttır.
5510 sayılı Kanuna göre, sigortalının ölümü halinde geride kalan hak sahiplerine an az 1800 gün
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya SSK statüsündeki sigortalıların hak sahiplerine her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması halinde ölüm aylığı bağlanabilmektedir.
Dolayısıyla, sigortalı ölmüş olmakla birlikte yukarıda belirtilen şartların mevcut olması nedeniyle geride kalan sahiplerine ölüm aylığı (dul-yetim aylığı) bağlanabilecek durumda ise, bu durumda hak sahiplerine öncelikle aylık bağlanmakta, talep etmiş olsalar bile daha önce ödenmiş olan primler toptan ödeme olarak kendilerine verilmemektedir.
Sigortalıya ait primleri toptan ödeme şeklinde geri alacak olan eş, çocuk ve anne-babanın 5510 sayılı Kanunda belirtilen hak sahipliği niteliğine sahip olmaları şarttır.
Eş, çocuk ve anne-babanın sigortalının geçmiş yıllarda sosyal güvenlik sistemine ödemiş olduğu primleri geri alabilmeleri için, 5510 sayılı Kanunun 34. maddesinde belirtilen hak sahipliği niteliklerinin bulunması gerekmektedir.
Buna göre, sigortalıya ait primleri toptan ödeme olarak geri alacak olan;
-Eşin; evli olmaması, evlenmiş olmakla birlikte sondan boşanmış olması veya sonraki evliliklerinden sonra yeniden dul kalması,
-Çocukların; tutukluluk ve hükümlülük sırasındaki çalışmalar, aday çırak, çırak ve mesleki eğitim öğrenciliği, melek lisesi ve yüksek öğretim sırasındaki zorunlu staj, İş-Kur kursiyerliği hariç olmak üzere yurt içinde ve yurt dışında sigortalı olarak çalışmaması, kendi çalışmalarından dolayı SGK’dan gelir aylık almaması,
Ayrıca, 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmaması, veya en az % 60 oranında malul olması, kız çocuklarının ise yaşları ne olursa olsun evli olmaması, evli olmakla beraber sonradan boşanmış veya dul kalmış olması,
-Anne ve babanın ise, hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması (anne ve babanın 65 yaşın üstündü olması halinde artan hisse olup olmadığına bakılmaz) şartıyla her türlü kazanç ve irattan elde etmiş oldukları gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması, ayrıca (diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere) gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması, şarttır.
Sigortalı veya hak sahiplerine toptan ödeme olarak sadece uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) primleri iade edilir.
Primlerin toptan ödeme olarak geri verilmesi sırasında sadece uzun vadeli sigorta kolları olarak nitelenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarına ödenmiş olan ( %20) primler iade edilir.
Haftaya görüşmek üzere , sosyal güvenlikle kalın.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.