Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması)

-Annem doktor bey! Artık yürüyemiyor, ayakları yere yapışık sanki! Bir de unutkanlık ile idrar kaçırmaları başladı. Film çektirdik, "su toplanmış" dediler. Ameliyat önerdiler ama bir faydası da olmayabilirmiş. Ne yapalım doktor bey, bize bir yol gösterin!

Beyin omurilik sıvısı ne kadardır? Nereden üretilir? Neden vardır?

Beyin içinde boşluklar vardır. Ventrikül adı verilen bu boşlukların içinde ise beyin omurilik sıvısını üreten yapılar bulunur. Üretilen sıvı beyin içindeki delik ve kanallar yolu ile beynin dışına - beyin zarlarının arasına - çıkar. Burada da beynin ve omuriliğin etrafını sararak onları bir yastık gibi korur. Bu sıvı basit bir ifade ile 2 su bardağı kadardır. Bu sıvı sayesinde biz beynimizi olduğundan daha hafif hisseder ve darbelere karşı da koruma sağlarız.

Beyin omurilik sıvısı beyinde neden artar? Hidrosefalide hangi bulgular gözlenir? Nasıl tanınır?

Beyin omurilik sıvısı artışında basitçe iki sebep olmuştur. Ya üretim artmıştır ya da giderde bir tıkanıklık ile taşma oluşmuştur. Tıkanma en dış kısımda bulunan, beyin omurilik sıvısını süzerek kan dolaşımına geçmesini sağlayan "süzgeç" yapılarında olabileceği gibi, iç kesimlerde bulunan delik ve kanallar nedeniyle de olmuş olabilir. Kanal tıkanmaları doğuştan ya da sonradan ortaya çıkan kanama, bası yapan kitle nedenli olabilir.

Beyinde sıvı toplanması hidrosefali (hidro sıvı, sefal baş anlamındadır) adıyla anılır. Çocukta kafatasını oluşturan kemikler kapanmadığı için beyindeki bu sıvı artışı başı büyütür. Erişkinde ise kemikler kapanmıştır. Kemiklerin ayrılamaması nedeniyle kafa içine giren her "fazla madde" -ki bu kan olur, su olur değişmez- kafa içindeki basıncın artmasına yol açar. Artan sıvı ile artan basınç beyin dokusunu sıkıştırır, onun itilmesine, gerilmesine, baskı altında kalmasına yol açar. Sıklıkla baş ağrısı, çift görme ve kusma ortaya çıkar. Ayrıca kişide durgunlaşma ve uykuya meyil durumu gözlenir.

Yakınmalar kafatası içinde olmaması gereken bir yapıyı (su - kan - kitle) işaret ettiğinde mutlaka beyin görüntüleme yöntemleri yapılması gereklidir. Bu yöntemler arasında beyin tomografisi ve manyetik rezonans görüntüleme sayılabilir.

Normal basınçlı hidrosefali nedir? Neden ortaya çıkar?Hangi yaşta gözlenir? Hangi klinik bulgular ile gelirler?

Normal basınçlı hidrosefali ise beyinde basınç artışı olmadan var olan sıvı miktarının artması durumudur. Fizik kuralları gereği sıvı artışı = basınç artışı olmalıdır. Ama beyin dokusu küçülür ya da sıvı çok yavaş bir süreç içinde artarsa, esneme - genişleyebilme artar ve basınç artışı olmaz.

Neden ortaya çıktığı halen bilinmemektedir. Beyin omurilik sıvısının geri emilmesindeki yetersizlikten kaynaklandığı düşünülür. Kendiliğinden daha çok ileri yaşta ortaya çıkan bu durum, ayrıca beyin kanamaları sonrasında, başın çarpılmasından sonra ya da geçirilen beyin iltihaplanmalarından sonra da ortaya çıkabilir. Sebep farklı bile olsa hastalık birbirine benzer şekilde seyreder.

Hekime gitmeyi gerektiren en önemli yakınma yürümede yavaşlama ve yürümede zorlanma durumudur. İdrar kaçırma ve unutkanlık ta bir diğer bulgudur. Ancak bunların gelişmesi sonraki süreçlerde olur. Ayaklarda yere yapışık - mıknatısla bağlı - gibi yürüme olması özellik taşıyan bir durumdur. Adımlar kısa ve ayak havaya kalmaz. Önceleri yaşa verilen idrar kaçırma durumu ve unutkanlık giderek artar ve zaman ilerledikçe bunun yaşın getirdiğinden daha ağır olduğu fark edilir.

Yaşlanma ile ilişkili beyin küçülmesi ve boşlukların genişlemesinden nasıl ayrılır?Nasıl tedavi edilirler? Ameliyata yanıt verip vermeyeceği nasıl anlaşılır? Ameliyata kim karar verir?

Yaşlanma ile beyin kalınlığı incelir, incelme sonrasında da beyin boşlukları genişler. Oysa normal basınçlı hidrosefalide beyin kalınlığı normal iken sıvı artışı olur. Beyin fonksiyonları bu nedenle bozulur. Fazla sıvı buradan atılmalıdır! Tedavide beyine yeni bir "gider yolu" yapılır. Yol beyin boşluğundan (ventrikülden) karın boşluğuna olur ve yapılan işleme "ventikülo-peritoneal şant" ameliyatı denir. Basit bir mantık ile açılan yeni yol genellikle iyi işler ama kusursuz da değildir. Etkili olmama, tıkanma, enfeksiyon geliştirme gibi sorunları vardır. Bel sıvısı boşaltımı ile yakınmaların düzelmesi, sıklıkla cerrahinin faydalı olacağını işaret eder. Ameliyat edilen on kişinin ancak 7 - 9'u klinik fayda görür. Hastalığı tanıyan nörolog ve nöroşirurji uzmanları klinik izlem ve incelemeler ile durumu ortaya koyar, ama operasyon için son sözü her zaman olduğu gibi yine hasta ve yakınları söyler.