Vitamin B12 ve sinir sistemi

Geceleri yürümekte zorlanıyorum! Dengesizleşiyor ve hatta düşüyorum. Bacak ve ayaklarım da bir garip! Yanıyor, karıncalanıyor, buz gibi olup ısınmıyor ve üşüyor. Kan testleri yaptırdım, hafif kansızlığınız var dediler. Demir hapı önerdiler onu kullanıyorum. Biraz daha iyiyim eskiye göre ama yine de yolunda gitmeyen bir şeyler var. Hem spor yaparım hem de kötü alışkanlığım yoktur! Bir tek et yemem, o da kabahat değil hani. Düzelir miyim, neyim var benim? 

Vitamin B12 nedir? Ne işe yarar? Neden eksiklik olur?

Vitamin B12 suda eriyen bir vitamindir. Fazlalılığı olmaz, vücutta birikmez. İhtiyaç olduğunda e altında olması yani düzenli alınmış olması gerekir. Gıdalarda ve özellikle hayvansal ürünlerde vardır. Sinir kılıfının sağlamlığı için gereklidir. Sinir kılıfı da bilginin bir yerden başka bir yere ulaştırılması için olmaz ise olmaz nitelikte bir yapıdır. Ayrıca kan hücrelerinin çoğalması sırasında, kan hücrelerinin olgunlaşması için de gereklidir.

Eksiklik durumu farklı nedenler ile olabilir. Vitamin B12 içeren gıdalar (et ve et ürünleri) tüketilemez ise olmadığı için eksiklik olur. Ekonomik nedenli ya da isteğe bağlı et yememe olabilir. Vejeteryan kişiler - açlık grevi yapanlar bu açıdan risk taşırlar. Yine alınmasına rağmen barsak sisteminden emilemez ise de eksiklik olur. Mide yaş ilerledikçe yapısal olarak değişir. "Atrofik gastrit" denen durumda vitamin B12 emilimini sağlayan taşıyıcı madde salgılanması bozulur ve vitamin B12 emilemez. Mide cerrahi olarak çıkarılır ise de emilim bozukluğu yaşanır. Mideden sonra gelen ince barsak denen bölgede parazitlerin yerleşmesi ile de sonuç yine benzerdir. Emilim bozukluğu olur ve kana vitamin B12 geçemez. Kan vitamin seviyesi düşüktür.

Eksikliğinde hangi hastalıklar olur? Hangi klinik bulguları verir?

Eksikliğinde en sık gözlenen durumlardan birisi ayaklarda daha belirgin olan uyuşma, karıncalanma ve yanmadır. Bu durum sinir kılıflarının etkilenmesi sonrasında olur. Sinirlerden omurilik aracılığı ile beyine iletilen bilgi de gecikmeli ve yanlış olarak taşınır. Örneğin ayak ve bacaklardaki eklemlerin hangi konumda olduğu bilgisi yeterince hızlı taşınmaz ise gözler kapatıldığında, görme olmadığında dengesizlik ve düşme ortaya çıkar. Bilgi beyne hızla ulaşamadığı için, dengeyi sağlayacak yeni düzenlemeler beyin tarafından yapılamaz. Düşme olur. Hepimizin başına gelmiştir! Basamak varmış ya da yokmuş gibi adım atar ve dengemizi kaybederiz. Ama çoğunlukla düşmeyiz. Bu durum sinirler ve omurilik yolu ile bilginin hızla ve doğru olarak beyine taşınması ve dengenin yeniden kurulması ile sağlanır.

Sinir kılıflarındaki bozulma sadece el ve ayaklarda olmaz, görme sinirinde de olur. Bu durumda her iki gözde de görme keskinliği etkilenir. Omurilik ve bacak sinirlerindeki etkilenme yanında bir de görme ile ilgili etkilenme olur ise karanlıkta dengesizlik çok daha belirgin olur. Bu durumu basitçe test etmek için ayakta dururken, hastadan gözlerini kapatmasını isteriz ve düşüp düşmediğini kontrol ederiz. Normalde düşmez. Etkilenme var ise ayakta duramaz. Bu işlemi yaparken hastayı tutabilecek kadar yakında oluruz ve düşmesine izin vermeyiz. Sizi bu denemeyi tek başınıza yapmamanız için uyarmalıyım. Zarar görebilirsiniz. Mutlaka sizi tutacak birisi olmalıdır.

Beyin etkilendiğinde de unutkanlık, kolay sinirlenme, dikkati toplayamama, şüphecilik, duyguların hızla değişkenlik göstermesi gibi durumlar ortaya çıkabilir. Bu yakınmalar içinde en çok unutkanlık olduğunda vitamin B12 eksikliği akla gelir. Bunun nedeni vitamin B12 eksikliğinin düzeltilebilir olması ve unutkanlık ile giden demans tablosunun ilerleyici ve insanı zor durumda bırakıcı olmasıdır. Diğer bulguların varlığı sırasında ise daha nadir olarak akla gelmektedir.

Ne zaman ve kimlerde hastalıkları akla gelmelidir? Neden önemlidir? Nasıl tanınır ve tedavi edilir?

Hastalık klinik bulguların varlığında, ileri yaştaki kişilerde ya da risk altında bulunan kişilerde - vejetaryen diyet ile beslenenlerde, mide barsak sistemi ameliyatı ile bu bölgeleri alınanlarda, ekonomik olarak et ve et ürünlerini yeterince tüketemeyenler de - akla gelmelidir. Akla gelmesi özellikle önemlidir, çünkü tedavi ile düzelebilir hastalıklara yol açan bir eksikliktir.

Kan testi ile vitamin B12 seviyesine bakmak mümkündür. Bazen günlük pratikte baktığımız testler ile tanı konamayabilir. Bu durumda ileri incelemeler yapılır. Tedavi ise basitçe vitamin B12 alımını arttırmaktan geçer. Mide - barsak sistemi sağlam ise ağız yolu, sağlam değil ise de kas içine iğne yapılmak yolu ile eksiklik giderilir. Tedavi uzun sürelidir.