-Doktor bey başım ağrıdığı için film çektirmiştim. Raporuna çok sayıda "beyin damar tıkanması " diye yazılmış. Şaşırdım, çünkü benim bu güne kadar hiç sorunum olmadı. Doktor "incelemeliyiz" deyince de korktum. Hele internete bakınca korkum daha da arttı. Yardım edin ne olur, rahatlatın beni!
Karotis damarı nerededir ve neden önemlidir? Karotis daralması neden olur ve kimde gözlenir?
Beyine giden büyük damardır ve her iki karotis damarı beyinin ön 2/3'lük kısmını besler. Tıkanması ile beyin alanları kansız kalır, inme - felç dediğimiz durum gözlenir. Damar iç yapısı aynı sıcak su borusunda olduğu gibi daralır. Ya kan akımı tamamen kesilir ya da darlık yapan parça ayrılarak kopar ve içinden geçemeyeceği daha küçük damar ya da damarları tıkar. Kan damarları aynı şehir şebekesi gibidir. Kalpten çıkan büyük damarlar beyinin uzak noktalarında incelir ve kılcal damar adıyla anılır, "kıl gibi incelikte" olur.
Karotis damar daralması yaş ile ilişkilidir ve ileri yaşlarda karşımıza çıkar. Özellikle yüksek tansiyonu - yüksek kolesterolü olan, şeker hastalığı olan, sigara içen, uykuda nefes durması olan (uyku apnesi) kişiler risk taşır. Ayrıca kalp damar hastalığı (stent ya da by - pass cerrahisi geçirenlerde) ve bacak damar darlığı olanlarda karotis damar darlığı sıktır. Bu kişilerin özelikle araştırılması uygun olacaktır.
Hangi durumlarda karotis darlığını aramak gereklidir? Hangi yöntemler kullanılır?
Herkeste aramak gerekli değildir. İnme, geçici felç hikayesi (Gözde geçici görme kaybı), kalp damar - bacak damar tıkanıklığı öyküsü, dinlemekle karotis damarında üfürüm ya da damar tıkanma riski yüksek olanlarda (yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara içme, uykuda nefes durması) karotis damarına bakılması gereklidir. Ultrasonografi en sık ve en kolay uygulanılan yöntemdir. Bunların yanı sıra MR - BT anjiografi ile konvansiyonel anjiografi kullanılır. Konvansiyonel anjiografi damar içine girildikten sonra boya maddesinin verilmesi ile olur ve en kesin sonucu verir.
Sessiz beyin damar tıkanması nedir? Önemli midir?
Beynin her bölgesi önemlidir. Ancak bazı bölgelerin tıkanması dışarıdan fark edilebilir bir kusur oluşturmaz. Başka nedenle çekilmiş filmler sırasında tesadüfen gözlenir. Bu durum çoğunlukla yüksek kolesterol ve yüksek tansiyonu olan kişilerde olur. Beyinde hem küçük damarların ve hem de büyük damar olan karotis damarı daralması beraber olabilir. Beyinin bir tarafında daha fazla tıkalı alan var ise o taraf karotis damarı özellikle incelenmelidir.
Karotis darlığı için kime başvurmak gereklidir? Nasıl ve ne zaman tedavi tedavi edilir?
Beyin damar yapısı ile ilişkili her türlü sorun için uygun kişi Nöroloji hekimidir. Sizi tüm yönleriniz ile değerlendirir. Karotis damar darlığı ile karşılaşıldığında ilk değerlendirilmesi gereken, "sorun neden ile mi yoksa tesadüfen mi" bu darlığın ortaya konduğudur. Hiç bir sorun yok iken, sadece inceleme sırasında karşılaşılan darlık ile gözde geçici görme kaybı sırasında gözlenen darlığa yaklaşım farklıdır. Değerlendirilmesi gereken ikinci bir nokta da darlığın derecesidir. Damar içinin % 50 - 99 oranında daralması anlamlıdır. Tesadüfen bulunmuş % 80'den az darlıklar için sadece tıbbi tedavi (antiagregan=aspirin vb. tedavi) yapılırken beyin damar tıkanması yakınması ile gelmiş olgularda bu oran % 70'in, hatta bazen % 60'ın altına iner. Aksi durumlarda damar açıcı tedavi uygulanır.
Damar açıcı tedavi için hangi yöntemler kullanılır?
Tıbbi tedavi (Aspirin vb. ile) yetmediğinde yani ciddi darlık varlığında damar açıcı tedavi (cerrahi endarterektomi ya da stent) yapılmalıdır. Endarterektomi denilen işlem damarın dar olan yerden kesilerek içinin "kabak boşaltır gibi" boşaltılması ve damarın yeniden dikilmesi işlemidir. Elbette masum değildir. Hastanın ameliyat masasından felç olarak kalkma olasılığı vardır. Ancak iyi ellerde yapıldığında bu oran hiç sıfırlanmamakla beraber - hasta için kabul edilebilir seviyelere iner. Çünkü ameliyat yapılmaz ise mutlaka kapanacaktır. Risk göze alınır. Stent denilen işlem ise damarın içine anjio yapar gibi girerek darlık olan yeri açacak basitçe "yay sistemi" şeklinde tanımlanabilecek cihazı koyma işlemidir. Bu yay damarı daraltan kısmı bastırarak geriye doğru iter. Bu yöntem de endarterektomi ile benzer riskleri barındırır. Her ikisi için de üstünlük tartışmaları sürmektedir.
Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu
Adnan Menderes Üniversitesi
Nöroloji AD, AYDIN
www.aydinnoroloji.com