Miras hukuku anlamında önem arz eden dava türlerinden biri de ortaklığın giderilmesi davasıdır. Zira miras bir bütün olarak kazanılmaktadır. Dolayısıyla mirasçılar arasında terekedeki tüm hak ve borçlar bakımından bir ortaklık söz konusudur. Burada tereke üzerinde tek başına bir mirasçının tasarrufta bulunma imkanı mevcut olmadığından, mirasçılar ortaklığın giderilmesini talep etmektedir. Paylı mülkiyet ya da elbirliği ile mülkiyetin söz konusu olduğu taşınmaz ya da taşınır mallarda paydaşlar veya ortaklar arasındaki birlikteliğin sona erdirilmesi neticesini taşımaktadır.
Ortaklığın giderilmesi davaları ile paydaşlar arasındaki birliktelik sona ererek bireysel mülkiyete geçiş sağlanmaktadır. Davanın açılabilmesi bakımından paylı mülkiyet ya da elbirliği ile mülkiyetin söz konusu olması gerekmektedir. Paylı mülkiyet; bir diğer ismiyle müşterek mülkiyette birden fazla kimsenin malın tamamına belli paylar oranında malik olması mevzu bahistir. Elbirliği mülkiyet diğer ismi ile iştirak halindeki mülkiyette ise kanun veya kanundan doğan sözleşmeler uyarınca mallara birlikte malik olunması söz konusudur. Elbirliği mülkiyetin en tipik örneği ölüm dolayısıyla miras bırakanın malları üzerinde mirasçıların sahip olduğu mülkiyet şeklidir. Bu mülkiyette hisselerin haczi mümkün değildir. Dolayısıyla ortaklardan birinin borçlu olması halinde alacaklının ortaklığın giderilmesi davasını açma hakkı söz konusudur.
Elbirliği mülkiyetin olduğu hallerde mirasçılar mülkiyeti sonlandırmak için ortaklığın giderilmesi davası açabilmektedir. Bu durumda bütün ortakların davaya katılması gerekmektedir. Buna hukuk sistemi içerisinde zorunlu dava arkadaşlığı denilmektedir. Ortaklığın giderilmesi davası, çok taraflı bir dava olup davanın tüm tarafları bakımından benzer neticeler doğurmaktadır. Ortaklığın giderilmesi iki şekilde olabilmektedir;
- Aynen Taksim Suretiyle
- Satış Suretiyle
Aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilmesinde; taşınır ya da taşınmaz mal aynen bölünmektedir. Malın aynen taksimi bakımından taraflardan birinin talepte bulunması yeterlidir. Bu durumda hakim öncelikle aynen taksim bakımından şartların var olup olmadığını araştıracak ve buna göre karar verecektir. Bunun için taşınmazın yüzölçüü, pay ve paydaş sayısı, imar mevzuatı gibi hususlar dikkate alınmaktadır. Taşınmazın aynen taksim neticesinde önemli oranda değer kaybına uğraması söz konusu ise hakim aynen taksime karar vermeyecektir. Satış suretiyle ortaklığın giderilmesi davasında ise taşınır ya da taşınmaz mal icra yoluyla satılmaktadır. Akabinde elde edilen bedel paydaşlar arasında paylaşılmaktadır. Taşınmaz malın satılı işlemi satış memuru veyahut icra dairesi ile gerçekleştirilir. Satış açık arttırma yoluyla yapılmaktadır. Fakat tüm ortakların satışın ortaklar arasında yapılması hususunda oybirliği ile anlaşması halinde satış yalnızca ortaklar arasında yapılır. Şayet taşınmaz üzerinde kat mülkiyeti kurmak mümkün ise satış suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verme imkanı yoktur.
Ortaklığın giderilmesi davası, taşınır ya da taşınmaz mala ortak olan tüm paydaşlara karşı açılır. Davayı herhangi bir paydaşın açması mümkündür. Paydaşlar kendi aralarında malı nasıl paylaşacaklarını belirleyip buna dair anlaşma yapabilmektedir. Şayet anlaşma söz konusu değilse paydaşlardan biri diğerleri aleyhine ortaklığın giderilmesi davası açarak birlikte olan mülkiyeti sonlandırabilir. Paydaşlardan birinin ölmesi durumunda mirasçılık sıfatı bulunanların davaya dahil edilmesi gerekir. Tüm ortakların davaya dahil edilmeden davanın neticelendirilmesi imkanı bulunmamaktadır.
Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesidir. Birden fazla taşınmaz söz konusu ise ve bu taşınmazlar farklı yerlerde ise, davanın bir taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılması mümkündür. Taşınır ya da taşınmaz tüm mallar bakımından ortaklığın satış yoluyla giderilmesine ilişkin kararın infazı 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.