AYDIN’DAKİ ANTİK KENTLER 10- MAGNESİA

Magnesia Antik Kenti, Germencik’in Tekin Köyü sınırları içinde, Ortaklar-Söke Karayolu üzerinde bulunmaktadır.

Efsaneye göre; kent Thessalia’dan Apollon’un kehaneti ve yol göstermesi üzerine Anadolu’ya gelen Magnetler tarafından kurulmuştur. Efes, Tralleis, Priene gibi şehirlere yakınlığı nedeniyle stratejik ve ticari olarak önem arz eden kent; Persler, Seleukos Krallığı, Büyük İskender, Bergama Krallığı gibi krallıklar tarafından da kullanılmıştır. Bergama Krallığı Roma'ya bağlandığında ise Magnesia da bir Roma şehri olmuş, 12. yüzyılda ise Bizans hakimiyetine girmiştir. Yaşanan salgınlar ve nehir taşkınları nedeniyle halk şehri zamanla terk etmiştir.

Yeni Magnesia çevresi surla çevrili, ızgara planlı cadde ve sokak sistemine sahip bir kentti. Priene, Ephesos ve Tralleis üçgeni arasında ticari ve stratejik açıdan önemli bir konuma sahipti. Magnesia’nın zamanımızdaki ünü; tasarım ve uygulamalarıyla günümüze kadar ulaşmış olan mimar Hermogenes’ten kaynaklanmaktadır. Antik yazar, mimar Vitruvius’a göre Hermogenes, Pseudodipteros tapınak planını ve sütun aralıklarına göre tapınak tiplerini belirleyen ilk mimardır. Vitruvius ayrıca Hermogenes’in baş eserinin Magnesia’daki Leukophryne Tapınağı olduğunu da söylemektedir. Hermogenes bu tapınağı arkaik döneme ait ilk tapınağın yıkıntıları üzerine Hellenistik dönemde inşa etmiştir. Tapınak İon düzeninde 8x5 sütunlu olup 67,5x40 m. Boyutuyla Anadolu’nun Helenistik dönemdeki dördüncü büyük tapınağıdır.

Magnesia Antik kenti içerisinde dini amaçlı törenlerde kullanılmak üzere yapılırken heyelan nedeniyle yarım kalan bir Theatron, Milet’teki Faustina Hamamının bir benzeri olan hamam, stadion, odeon ve spor ağırlıklı eğitim merkezi Gymnasion, Bizans surları, Roma tapınağı bulunmaktadır. Bunların haricinde 5. yüzyıla ait enine planlı Çerkez Musa Camii de bölgede görülebilecek eserlerdendir.

*

Bölgedeki kazı çalışmaları, 19. yüzyılda Fransız araştırmacı Charles Texier tarafından başlatılmıştır. Sonraki yıllarda ise Alman araştırmacı Carl Human çalışmalara devam etmiştir. Uzun bir aradan sonra 1984’te kazı çalışmaları yeniden başlamıştır ve günümüzde de devam etmektedir. 1989 ve 2001 yılında yapılan kazı çalışmaları esnasında Homeros'un Odeysia isimli eserinde anlatmış olduğu köpek bacaklı Skylla kabartmalı Çarşı Bazilikası bulunmuş, 1994-2001 yılları arasında Artemis Kutsal Alanı’nda yürütülen kazı çalışmaları sonucunda tapınağın önündeki tören alanı ortaya çıkarılmıştır. Magnesia’nın bir diğer önemli yapısı ise Artemis Kutsal Alanı’ndan kutsal bir kapıdan girilen ve bugün mil altında kalarak ortadan kaybolmuş olan agoradır. Agora 26 000 m2‘lik boyutu ve 414 sütunu ile dönemin en büyük çarşıları arasında yer almaktaydı. İlk çalışmalarda bu yapının Bizans dönemine ait olduğu düşünülse de 1989-2001 çalışmaları sonrası Homeros’un da bahsettiği Skylla’nın macerasını anlatan kabartmalarla betimlenmiş başlıkların kullanıldığı Roma dönemi ‘’Çarşı Bazilikası” olduğu anlaşılmıştır.