Bu hafta kalın bağırsak iltihabı olan bir hastanın sorusuna cevap vermeye çalışacağım. Ülseratif kolit sadece kalın bağırsağı tutar. Kalın bağırsakta ülserlerin oluşmasına ve kanamaya neden olur. Ülseratif kolitin bugün için kesin nedenini bilinmiyor. Ancak genetik yatkınlığı olan kişilerin bağırsaklarında bulunan bazı mikroorganizmalara ya da besinler ile alınan bazı maddelere karşı vücudun bağışıklık sisteminin abartılı yanıt vermesi ile ortaya çıkar. Aslında yabancı maddelere karşı vücudu korumakla görevli olan bağışıklık sistemi neden abartılı yanıt veriyor bu tam bilinmemektedir. Bu hastalığın belirtileri kanlı, mukuslu (sümüksü madde) ishaldir. Dışkılama sayısı günde 1-2 olabileceği gibi hastalığın derecesi ile ilişkili olarak 20-25 kez olabilir. Diğer belirtiler kan kaybına bağlı halsizlik, yorgunluk ve çarpıntıdır. Seyrek olarak ülseratif koliti olan hastalarda eklem, cilt, göz ve karaciğer ile ilgili bozukluklar da olabilir.
Sağlıklı kalmak için herkesin mutlaka egzersiz yapması gerekir. Eğer ki ülseratif kolitiniz varsa, fiziksel olarak aktif olmanız için daha da fazla neden vardır. Egzersiz, böyle bir rahatsızlığınızın olması durumunda riski yüksek olan osteoporozun önlenmesine yardım eder. Bunun yanında, ülseratif kolitle bağlantılı diğer sorun olan, kolon kanserinin önlenmesine yardımcı olur. Egzersiz ayrıca stresi azaltıp ruh halinizi iyileştirerek ülseratif kolit azmasını engeller. Egzersiz ayrıca eklemlerinizi destekleyen kaslarınızın kuvvetli ve esnek olmasına yardım eder. Şayet ameliyata ihtiyacınız olursa çabuk iyileşmenizi de mutlaka sağlayacaktır.
İltihabi bağırsak hastalığı olan (IBD) kişilerde osteoporoz riski daha yüksektir. Aslında uzmanlar ülseratif kolit ve Crohn hastalığını içine alan iltihabi bağırsak hastası olan kişilerin %30 ile %60 arasında bir oranında kemik yoğunluğunun azaldığını, yani kemiklerin olması gerektiği gibi kuvvetli olmadığını bildiriyorlar. Buna iltihabi bağırsak hastalığının kendisi yol açabiliyor. Vücudun enfeksiyona karşı reaksiyonuna ‘sitokin’ diye adlandırılan proteinler de dahil olur ve bunlar, vücudunuzun kemik yapımına ve kemik yıkımına dahil olabilir. Ülseratif koliti tedavi etmek için kullanılan kortikosteroid ilaçlar, osteoporoz riskini de artırabilir. Kemikler de tıpkı kaslar gibi yaşayan ve egzersizle daha da kuvvetlenen dokular olduklarından, egzersiz kemiklerin artrofiye uğramasını engeller. Kuvvet ve dayanıklılıkla ilgili egzersizler, vücudunuzu yer çekimine karşı koymaya zorlayan türde egzersizlerdir. Bu egzersizler kemikleri kuvvetlendirirler. Yavaş tempolu koşu, hızlı tempolu yürümek, merdiven çıkmak ve inmek, yumuşak zeminde sıçrama çalışmaları,ritmik dans etmek ve ağırlık çalışmak kaslarınızı ve eklemlerinizi sağlıklı tutar. İltihabi bağırsak hastalığı olan kişilerin %25 gibi yüksek bir oranında eklem iltihaplanması da meydana gelir. Kortizon kullanmak ve yeterli beslenmemek kadar, iltihaplanma da kasların zayıflayarak eklemlere daha fazla yük bindirmesine neden olabilir. Egzersiz her iki soruna da yardım edebilir. Düzenli egzersiz kasları kuvvetlendirir ve eklemlerin daha rahat hareket etmesine yardım eder. Özellikle ağırlık çalışma ve hızlı yürümek gibi aerobik egzersizler, kasları ve eklemleri güçlendirmede etkili egzersizlerdir. Eğer ağrı bunları çok zorlaştırıyorsa, yüzmek ya da bisiklete binmek gibi daha düşük ritimli, egzersizleri deneyebilirsiniz. Esneme de ayrıca, kaslarınızın ve eklemlerinizin esnekliğine yardım etmek için, egzersizlerinizin düzenli bir parçası olmalıdır.
Ülseratif kolit için ameliyata ihtiyacınız olursa, düzenli egzersiz çabuk iyileşmenize yardım edebilir. Egzersiz kaslarınızı güçlendirir, kan pıhtılaşmasını önlemek için kan dolaşımını devam ettirir ve akciğerlerinizi açık tutar. Ameliyat sonrasında doktorunuza ne zaman tekrar egzersiz yapmaya başlayabileceğinizi sorun. Eğer ameliyatınızdan önce, düzenli egzersiz yapıyor ve zindeyseniz, muhtemelen kendinizde egzersiz yapacak gücü bulduğunuz en kısa zamanda yapabilirsiniz. İlk birinci ay için belki daha yavaş çalışmak isteyebilirsiniz; 30-35 ile 40-45 dakika arasında ve haftada 2-3 gün ya da doktorunuzun size söylediği şekilde yapabilirsiniz. Mutlaka yürüyerek başlayın, merdivenleri çıkın ve germe açmalar yapın. Karın ameliyatından sonra 6-7 hafta boyunca eğilip kalkma ve zorlayıcı aktivitelerle 6-7 kilodan fazla ağırlık kaldırmaktan kaçınmanız gerekir.
Stres ülseratif kolite neden olmaz, ama birçok kişi belirtilerini daha da kötüleştirdiğini söyler. Egzersiz yapma stresin ilacıdır.Özellikle rahatlatıcı yavaş tempolu egzersizler iyi stres engelleyicileridir. Özelikle jimnastik, yoga, taichi ya da yavaş tempolu koşu ve yürümeyi deneyin. Ülseratif kolit gibi kronik bir hastalıkla yaşarken kayıp ve üzüntü duyguları yaşayabilirsiniz. Aerobik egzersizler, insana neşe veren endorfin hormonu üretimini artırır.
ANALİZ
Ülseratif koliti olan kişiler yüksek kolon kanser riskiyle karşı karşıyadır, özellikle de hastalık kalın bağırsağın tamamını etkiliyorsa. Ülseratif koliti olmayan kişilerde egzersizin, kolon kanseri riskini azalttığı gösterilmiştir. 52 hastanın analiz edildiği bir çalışmada, en çok egzersiz yapan kişilerin kolon kanserine yakalanma risklerinin, en az egzersiz yapanlara göre %24 daha az olduğu saptanmıştır. Bu, haftada 5-6 saat tempolu yürüyüş yapanlara karşı haftada sadece yarım saat yürünmesi anlamına geliyor. Orta şiddette egzersiz yapmak çok büyük faydalar sağlayabilir. Çalışmalarda, özellikle ülseratif kolit hastalarındaki riske bakılmadı. Öyleyse, egzersiz ülseratif koliti olan kişilerde kolon kanserinin önlenmesine yardım eder mi? Araştırmacılar bunu bilmiyorlar. Ama egzersizin ülseratif kolite sağladığı diğer faydalar için egzersiz yapmaya değer.
Ülseratif kolitli hastaların egzersiz yapmaları sizi sağlıklı tutup, daha kaliteli yaşamanızı sağlarken, hastalığınız, yaptığınız egzersizlerle bazı sınırlar koyabilir. Rahat ve daha güvenli egzersiz için şu ipuçlarını takip edin: Vücudunuzun susuz kalma riskini artıracak çok sıcakta egzersiz yapmaktan kaçının. Egzersiz topluluklarından gaz ya da ishal korkusuyla uzak duruyorsanız, evde egzersiz yapmayı deneyin. Aerobik ya da ağırlık kaldırma egzersizlerinden sonra ishaliniz artıyorsa daha yumuşak bir egzersize geçin. Aerobik egzersizlerden 3-4 saat önce çok yemek yemekten kaçının. Egzersiz öncesi ve sonrası bol su için, özellikle de eğer ishaliniz ya da dışkınız karından atıldığı bir sistem kullanıyorsanız. İçecek olarak, su ve piyasada satılan elektrolit destekli glukoz ya da fruktoz spor içecekleri iyi seçimlerdir. Sizin için en iyi türdeki egzersiz türü ve süresiyle ilgili spor eğitim uzmanı ve doktorunuza danışın. Sağlıklı ve spor dolu günler diliyorum.
Kaynaklar: * Arthur C. Guyton, John A. Hall Yüce Yayımları; N.Akgün, Egzersiz Fizyolojisi(1992 *www.webmd.com/ibd**www.zeynelmungan.com.*** www.baskent-ank.edu.tr.**** www.hemensaglik.com › Sindirim Bozuklukları › Ülseratif Kolit
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.